Artykuł przedstawia okoliczności pojawienia się w XIX-wiecznej kulturze europejskich warstw uprzywilejowanych wartościowanej negatywnie figury „starej panny”. Zestawia wyniki badań historycznych dotyczących kobiet niezamężnych z dyskursem literackim oraz publicystycznym. Wyjaśnia, że etykieta starej panny, piętnująca i skazująca na wykluczenie, kształtowała się w Europie Zachodniej wraz z formowaniem się społeczeństwa mieszczańskiego na przełomie XVIII i XIX wieku. W artykule wykazano, że była ona odpowiedzią na potrzebę podporządkowania kobiet męskim hierarchiom, które zdominowały sferę publiczną. Transgraniczny charakter figury starej panny wynikał z upowszechniana jej przez dyskurs literacki. W ten sposób trafiła też na ziemie polskie. Z zebranych materiałów wynika, że marginalizacja i wykluczenie społeczno-familijne niezamężnych kobiet stanowiło raczej konstrukcję literacko-obyczajową i nie oddawało rzeczywistych relacji społecznych.
Słowa kluczowe: stereotyp starej panny, kobiety niezamężne w XIX wieku, literatura i publicystyka w XIX wieku, przemiany społeczne w XIX wieku, historia kobiet