Artykuły: Luiza Nader

Artykuł analizuje wybrane cykle tzw. „rysunków wojennych” Władysława Strzemińskiego z lat 1939-1944 traktując je jako specyficzny, wizualny modus świadectwa wydarzeń granicznych, skonstruowany z pozycji obserwatora. Autorka odchodzi od interpretowania ich w ramach idiomu „abstrakcyjnego” czy „uniwersalnego”. Przyjmując jako tło swoich rozważań fragment Teorii widzenia, w którym mowa jest o „metodzie empirycznej” stanowiącej bazę powstawania omawianych prac, stawia pytania o ich wartość autobiograficzną i referencjalną. Każdy cykl rysunkowy rozpatrywany jest wobec dostępnego artyście pola widzenia, doświadczenia i rozumienia; wobec szczególnej, najbliższej Strzemińskiemu ramy wydarzeń wojennych: deportacji ludności pod okupacją radziecką na Kresach Wschodnich, wysiedleń ludności polskiej w Litzmannstadt i Zagłady Żydów. Mobilizując jednocześnie ramy historii oraz neuroestetyki, na bazie koncepcji Vilayanura S. Ramachandrana i Williama Hirsteina badaczka na określenie rysunków wojennych Strzemińskiego proponuje kategorię neuroświadectwa: wizualnego obrazu zakładającego nie tylko aktywny proces widzenia, ale również rozumienia zapoczątkowany jednak na poziomie neurologicznych fenomenów ciała.

słowa kluczowe: Strzemiński – wojna – Zagłada – neuroestetyka – neuroświadectwo

W artykule Luiza Nader analizuje dwa kolaże z serii „Moim przyjaciołom Żydom” (1945-1947) autorstwa awangardowego artysty Władysława Strzemińskiego. Interpretując prace te jako akt protestu wobec rozlewającej się tuż po II wojnie światowej w Polsce przemocy wobec Żydów – szykan, grabieży i pogromów, Nader podkreśla afektywne wartości wpisane w dzieło, takie jak budowanie empatii oraz więzi z prześladowanymi i cierpiącymi. Pozwala to autorce na podjęcie próby rekonstrukcji pojęć takich jak solidarność i człowieczeństwo.

Celem tekstu jest prezentacja projektu afektywnej historii sztuki nowoczesnej w Polsce w perspektywie etyki i humanistyki afirmatywnej. Odnosząc się do specyficznej sytuacji pola powojennej historii sztuki w Polsce, stawiam następujące pytania badawcze: co to jest afekt? W jaki sposób pojęcie afektu może być zastosowane do badania dzieł sztuki? Gdzie umiejscowić afekt? Jakie przestrzenie wiedzy dotyczące pracy artystycznej mogłaby otworzyć analiza i interpretacja afektywna? W dalszej części artykułu proponuję kilka spojrzeń na sztukę po 1939 r. z perspektywy empatii, poprzez którą chciałabym przywrócić historii sztuki w Polsce dwa graniczne wydarzenia/doświadczenia: rok 1968 oraz Zagładę Żydów.

Artykuł przedstawia interpretację cyklu Moim przyjaciołom Żydom, w którym reprezentacje, użyte przez artystę mogą być rozumiane jako naznaczone przemocą fragmenty zaginionego archiwum zrujnowanego świata, ale również jako akt rujnowania modernizmu. Praca Strzemińskiego nie tylko reprezentuje, ale przede wszystkim, w wielorakich związkach pomiędzy fotografią, rysunkiem i tekstem, operuje różnymi stopniami i typami przemocy przeszywając za ich pomocą etyczne i estetyczne osądy widza. Autorka skupia się na analizie wybranych materialnych, a zarazem historycznych aspektów prac cyklu i traktuje je jako akt politycznego zaangażowania, a zarazem rodzaj dobroczynnej przemocy dokonującej afektywnych, performatywnych operacji zarówno na materii dzieła, jak i na “wzrokowej świadomości” odbiorcy.