Articles: Piotr Słodkowski

Stawiając problem epistemologicznego klimatu odwilży, w tekście stawiam pytanie o to, na ile zaświadczanie Holokaustu mogło zyskiwać nośność w malarstwie odwilży, a na ile odwilż kultury nie przekładała się na odwilż pamięci o Zagładzie. Problem ten odnoszę do fragmentów twórczości polsko-żydowskiego malarza Marka Oberländera (1922–1978), analizując je przez pryzmat niewykorzystanych w badaniach komentarzy artysty. Celem artykułu jest rewizja obrazu odwilży i spojrzenie na tę epokę pod kątem odgórnych i oddolnych możliwości zaświadczania wojny. Ufundowany jest też na przekonaniu, że refleksja nad tym, jak w ustalonych rytuałach upamiętniania mieściły się wizualne świadectwa Oberländera może wzbogacić bogate studia socjo-historyczne na temat pamięci wojny w PRL oraz wesprzeć projekt historii sztuki jako części międzyobszarowych studiów nad kulturowymi konsekwencjami Zagłady.

Słowa kluczowe: Zagłada Żydów, świadectwo wizualne, odwilż w sztukach wizualnych, sprawiedliwość epistemiczna, historia sztuki, Marek Oberländer

Niniejszy artykuł dotyczy doświadczeń wojennych polsko-żydowskiego awangardowego malarza Henryka Strenga (Marka Włodarskiego).W pierwszej części tekstu autor rekonstruje postać Strenga jako artysty żydowskiego, malarza głęboko zaangażowanego w polsko-żydowskie środowiska artystyczne Lwowa. Tym samym Słodkowski polemizuje z tradycyjnym dyskursem polskiej historii sztuki, która powiela myślenie w kategoriach modernistycznego uniwersalizmu i, w konsekwencji, sztucznie odcina Strenga od jego żydowskich korzeni. Następnie autor drobiazgowo analizuje rysunki, gwasze i akwarele stworzone przez Strenga między 1940 a 1945 r. Niemniej jednak, Słodkowski nie interpretuje ich w kategoriach konwencjonalnych „dzieł sztuki”, ale jako historyczne świadectwa wojny oraz, przede wszystkim, jako ślady reparacyjnych strategii przetrwania (Hanna Segal), praktyki oporu i materialne nośniki pamięci. Odczytane w ten sposób, ilustrują one redefinicję tożsamości artysty.