Articles: Tomasz Kaliściak

Niniejszy artykuł stanowi próbę ukazania obrazu nowoczesnej męskości przełomu XIX i XX wieku, kształtującej się pod wpływem nowoczesnych technologii, a w szczególności kolei żelaznej i maszyny parowej. Kolej żelazna nie tylko zmodernizowała życie społeczne i gospodarcze, ale również wpłynęła na kształt życia psychicznego, wyłaniając wiedzę o ludzkich namiętnościach i przyczyniając się tym samym do ukształtowania dyskursu psychoanalitycznego. W zgodzie z Freudowską koncepcją popędu seksualnego, kolej została wpisana w ekonomię męskiego pożądania, stanowiąc ramy do wyrażania tożsamości bohaterów literackich. Zarówno mężczyźni z opowiadań kolejowych Stefana Grabińskiego, jak i Stanisław Wokulski z Lalki Bolesława Prusa obrazują przemiany męskości dokonujące się pod wpływem mechanizacji. Z doświadczeniem tym wiążą się pojęcia „nerwicy kolejowej” oraz „fugi podróżniczej”, które ukazane tutaj zostały jako prototypowe formacje męskiej histerii.