Artykuły: Katarzyna Czeczot

Punktem wyjścia artykułu jest związek Europy Wschodniej i błota, fascynujący oświeceniowych pisarzy. Wykreowanemu przez nich obrazowi Europy Wschodniej jako regionu dzikiej nieopanowanej natury, zamieszkanego przez zbiegów, przemytników i nierobów, towarzyszy określony projekt „cywilizacyjny”. Jego celem jest zaprzęgnięcie do pracy zarówno niespożytkowanej przyrody, jak i nieproduktywnej ludności. Błoto w tej oświeceniowej narracji jawi się oczywiście jako przeszkoda na drodze do postępu. Co ciekawe jednak, dokładnie w tej samej roli wystąpi ono w tekstach polskiej kultury nowoczesnej, za których przykłady mogą służyć Przedwiośnie Stefana Żeromskiego oraz Noce i dnie Marii Dąbrowskiej. Celem autora jest zbudowanie narracji alternatywnej wobec projektów modernizacyjnych rozwijanych w odniesieniu do Europy Wschodniej od XVIII wieku aż do czasów współczesnych.

Słowa kluczowe: historia środowiskowa, kryzys ekologiczny, oświecenie, historia ludowa, Europa Wschodnia

Katarzyna Czeczot
IBL PAN
Artykuł traktuje o XIX-wiecznym spirytyzmie i jego roli w kształtowaniu wyobrażeń na temat kobiet; ich cielesności, społecznej roli, miejsca w kulturze. Autorka na początku pokazuje, że wizerunki mediumicznych kobiet kontynuowały do pewnego stopnia ikonograficzną tradycję zapoczątkowaną obrazami seansów magnetycznych, które eksponując władzę magnetyzera utrwalały przekonanie o kobiecym ciele jako bezwolnej materii. W obrębie tradycyjnego imaginarium wyłom tworzą postaci kobiet, które, twierdząc, że komunikują się z duchami, zaczynają w latach 50. XIX wieku występować publicznie, wygłaszając w transie przemówienia. Artykuł omawiając ich znaczenie dla rodzącego się w tym samym czasie kobiecego ruchu emancypacyjnego, czyni je punktem wyjścia dla sproblematyzowania kategorii własnego głosu.
Słowa kluczowe: feminizm, spirytyzm, magnetyzm, własny głos.