„Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja” (ISSN 0867-0633) – dwumiesięcznik Instytutu Badań Literackich PAN, ukazuje się od 1990 roku; wydawca: Wydawnictwo IBL PAN, przy wsparciu Stowarzyszenia Pro Cultura Litteraria i (począwszy od numeru 4/ 2019) Uniwersytetu Jagiellońskiego.
„Teksty Drugie” to pismo interdyscyplinarne, obejmujące zainteresowaniem różne nurty i dziedziny humanistyki: literaturoznawstwo, badania filologiczne, refleksję nad językiem, filozofię, historię, kulturoznawstwo, etnologię i antropologię kulturową, medioznawstwo i humanistykę cyfrową.
Numery tematyczne pisma poświęcone są różnym problemom i nowym ujęciom, zamieszcza przekłady szkiców z języków obcych.
Pismo punktowane, wysoka pozycja w wykazie czasopism Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Z historii pisma:
Na początku były „Teksty”. Pierwszym redaktorem naczelnym, założonego w 1972 roku dwumiesięcznika „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” był znakomity krytyk Jan Błoński. Jego wyjazd do Francji spowodował, że nie mógł sprawować swojej funkcji, zastąpił go Janusz Sławiński, teoretyk literatury, kojarzony jako jedna z głównych postaci polskiego strukturalizmu.
„Teksty” ukazywały się w latach 1972-1981, zostały zawieszone – jak inne czasopisma – w stanie wojennym.
Pismo było niezwykle żywe, łączyło teorię literatury z nowymi nurtami humanistyki i filozofią; jego specyfiką były dopiski na marginesie, czasami – polemiczne lub ironiczne wobec komentowanego tekstu. Dział „Przechadzki” wprowadzał swobodny esej i felieton.
Prace nad uruchomieniem nowej edycji rozpoczęły się w 1989 roku, redaktorem naczelnym „Tekstów Drugich” został Ryszard Nycz, ostatni sekretarz redakcji „Tekstów”, Jan Błoński i Janusz Sławiński, wraz z Czesławem Hernasem i Stefanem Treuguttem, zostali stałymi współpracownikami pisma.
We wstępie do numeru 1/1990 (1) Ryszard Nycz pisał:
„Oto kierujemy do czytelnika pierwszy numer „Tekstów Drugich” – pisma, które jest kontynuacją „Testów”, periodyku zawieszonego przed ośmiu laty w stanie wojennym. Nowe to więc pismo czy stare?
Niezdecydowany charakter naszej inicjatywy wzbudzi zapewne zniecierpliwienie u co bardziej prostolinijnych albo też radykalnie usposobionych odbiorców. Rozczaruje chyba starszych, oczekujących – kto wie? – wznowienia pisma, z którym zdążyli ongi wejść w zażyłość. Oczekujących więc dziś pewnie dalszego ciągu, podjęcia edycji na przekór czasowi, od punktu, w którym została wstrzymana.” (…) Młodszych zaś, u których dawna nazwa nie budzi żadnych wspomnień, już sam tytuł pisma może zirytuje, wydając się objawem sentymentalnej nostalgii”.
Z czasem elementy nowe przeważyły, choć pismo kontynuuje na przykład układ działów (Szkice, Interpretacje, Roztrząsania i rozbiory), jaki ustaliły dawne „Teksty”. Zasadą jest opieranie się na tekstach oryginalnych, pisanych specjalnie dla nas, tłumaczenia wchodzą do działu „Prezentacje”.
„Teksty Drugie” wprowadzały w Polsce dyskusje nad modernizmem i postmodernizmem, feminizmem, krytyką kolonialną.
Pierwszy numer z 1990 roku poświęcony był literaturze PRL-u, publikowali w nim: Jan Błoński, Edward Balcerzan, Maria Danilewicz – Zielińska, Czesław Miłosz, Janusz Sławiński i Andrzej Dobosz.
—–
Specjalnością „Tekstów Drugich” stało się wydawanie numerów tematycznych, poświęconych nowym ujęciom, problemom lub stanowiących małe monografie.
Numer 4/1991 (10) poświęcony został twórczości Wisławy Szymborskiej.
Na temat jej twórczości pisali między innymi: Czesław Miłosz, Jacek Łukasiewicz, Edward Balcerzan, Grażyna Borkowska, Małgorzata Baranowska, Wojciech Ligęza, Stanisław Barańczak i Leonard Neuger.
Po przyznaniu Wisławie Szymborskiej Nagrody Nobla w dziedzinie literatury pojawiła się pilna potrzeba opracowań jej twórczości; numer 4/1991 został przedrukowany w postaci książki przez Wydawnictwo Open (Warszawa 1996).
—–
Pierwszy feministyczny numer „Tekstów Drugich” z powodu napływu propozycji autorskich został powiększony i ukazał się jako numer potrójny 4/5/6/1993 (22/23/24). Cieszył się ogromnym zainteresowaniem i z czasem zamieszczane w „Tekstach Drugich” szkice złożyły się na antologię Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie – antologia, red. Anna Nasiłowska, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2001.
—-
W 2012 roku redakcja uruchomiła, dzięki grantowi Narodowego Funduszu Rozwoju Humanistyki polskiego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, wydawanie numerów specjalnych w języku angielskim.
Wszystkie dostępne są w zakładce Special-Issues-in-English na naszej stronie internetowej, mają wyłącznie postać pdf w wolnym dostępie, do pobrania przez użytkowników.
Składają się one z prac publikowanych po polsku, ale często nie są odwzorowaniem konkretnych numerów edycji polskiej.
W 2012 pojawiły się następujące tomy:
Czesław Miłosz and the Polish School of Poetry
Anthropology in Literary Studies
w 2013:
Texts and the Body
Holocaust in Literary Studies
w 2014:
Nonfiction, reportage, testimony
Postcolonial or Postdependence Studies
w 2015:
Visual Literacy
The Humanities and Posthumanism
w 2016:
Literature and Society
Place and Memory
w 2017:
Gender and Literature
Affect and Experience
w 2018:
Migrant Literature