Artykuł jest dyskusją z Agatą Stasik – autorką książki Współwytwarzanie wiedzy o technologii, która jest znakomitym przykładem zastosowania Actor-Network Theory oraz metodologii Science and Technology Studies. Podczas lektury tej książki autorka zadaje pytanie, jaki jest status polityczny i ontologiczny gazu łupkowego? Za pomocą jakich środków buduje się wiedzę o tym, czy gaz łupkowy jest „rzeczywisty”? Pyta ponadto, w jakim jednak sensie gaz łupkowy jest zależny od ustroju i co to znaczy, że „gaz łupkowy jest społeczny”? Stawia hipotezę, zgodnie z którą, gaz łupkowy jest społeczny w tym sensie, że jego „ujawnienie”, tj. „wydobycie” i „współtworzenie”, wymaga przebudowywania całej zbiorowości. To ostatnie pytanie znajduje odpowiedź w kontekście polskim, poprzez analizę „polskiej gorączki łupkowej” z lat 2011-2014. Badaczka zastanawia się, czy entuzjazm jaki wzbudził w Polsce gaz łupkowy wynika z naszych zbiorowych nadziei na Eldorado, czy też masowej medialnej perswazji? Dlaczego gorączka łupkowa w tak szybkim czasie opadła i uczyniła gaz łupkowy „nierzeczywistym”? Czy Polska jako kolektyw jest stale demokracją opartą na węglu i stali, a energie odnawialne są tu traktowane jako „ponowoczesne fanaberie”? Twierdzi, że czytając książkę Agaty Stasik, należy ją umieścić w szerszym kontekście i spytać: jaka panuje zależność między różnymi formami ustrojowymi, reżymami politycznymi a wykorzystywanymi rodzajami energii?
Słowa kluczowe: demokracja technologiczna, kolektyw, wiedza, technologia, współwytwarzanie, zgromadzenia hybrydowe.