Artykuły: Dominik Antonik

Artykuł poświęcony jest analizie paradoksalnej pozycji głosu twórców literatury, który dzięki audiobookom i innym formom obecności w mediach stał się częścią audiosfery. Głos jest paradoksalnym fenomenem, bowiem jednocześnie może być postrzegany jako coś niematerialnego, widmowego i idiomatycznego oraz jako ekonomiczny konkret: towar i własność. Pierwsza perspektywa odsyła do etycznego dyskursu jednostkowości i pozwala mówić o zapośredniczonym przez głos spotkaniu – doświadczeniu autora, druga mówi o przestrzennej i ekonomicznej ekspansji, władzy symbolicznej i utowarowieniu różnicy. Głos jednocześnie może działać jako znak tożsamości i znak towarowy – autor przekonuje, że to nie alternatywa, lecz nieuchronny i kłopotliwy paradoks, a konwergencja na pozór wykluczających się procesów i dyskursów jest paradygmatyczna dla kultury późnego kapitalizmu.

Słowa klucze: autor, głos, sława, ekonomia, tożsamość, audiobook, utowarowienie, jednostkowość

Artykuł poświęcony jest rekonstrukcji, uhistorycznieniu i analizie spóźnionej recepcji zjawiska sławy literackiej przez polską krytykę. Autor przekonuje, że figura pisarza-celebryty pozostaje w bliskiej relacji z modernistyczną koncepcją artysty i stanowi konieczny element kultury literackiej w demokratycznym kapitalizmie. W krajach zachodnich sława pisarzy ma długą historię i towarzyszą jej zaawansowane studia, a w Polsce mogła rozwinąć się dopiero po roku 1989. Autor pokazuje, jak bardzo dynamiczny był to rozwój i śledzi kolejne kroki zdezorientowanej, pozbawionej odpowiednich narzędzi i zawsze spóźnionej krytyki, której dużo czasu zajęło odkrycie, że pisarz-celebryta jest złożonym fenomenem decydującym o kształcie pola literatury, a nie prostym symptomem utowarowienia.

Słowa klucze: pisarz-celebryta, polska krytyka literacka, literatura i media, literatura i rynek, sława

Artykuł poświęcony jest analizie sławy polskich reporterów i jej konsekwencji dla funkcjonowania całego gatunku. Silna obecność reporterów w mediach omówiona jest w kontekście krytyki tego zjawiska, która podobnie jak krytyka oddalania się reportażu od prawdy dynamizuje środowiskową dyskusję na temat kondycji tej części produkcji kulturowej. Zostaje udowodnione, że oba kryzysy są ze sobą powiązane silną pozycją autora i w istocie wskazują na odejście reportażu od autonomii. Autor ukazuje reportaż jako grę o złożone stawki obejmujące wszystkie możliwe kapitały, a spory o autonomię przedstawia jako narzędzia działania symbolicznego, które dzięki kulturowej silne skandalu wytwarzają wiarę w wartość i sens reportażu – nawet w jego nieczystej, heteronomicznej formie.

Słowa kluczowe: reportaż, autonomia, sława, ekonomia, Mariusz Szczygieł

Artykuł zwraca uwagę na popularność pisanych przez ghostwriterów autobiografii celebrytów i stanowi próbę konceptualizacji tego zjawiska. Autor udowadnia, że wyrażane przez autobiografię wartości, takie jak różnica i tożsamość, są zarazem podstawowymi wartościami rynku w późnym kapitalizmie, co pozwala wyjaśnić, dlaczego gatunek ten zajmuje centralne miejsce w ekonomii uwagi i kulturze sławy. Autobiografia zostaje pokazana jako wielofunkcyjne narzędzie: ułatwia utowarowienie osobowości i pomnażanie kapitału uwagi, ponadto umożliwia negocjacje tożsamości kulturowej celebrytów. Spojrzenie na autobiografię z szerszej perspektywy prowadzi autora do wniosku, że dla sposobu, w jaki funkcjonuje ona w ramach współczesnego przemysłu kultury, nie ma znaczenia, czy napisał ją ghostwriter.

Słowa kluczowe: autobiografia, ghostwriting, celebryci, ekonomia, kultura sławy

Artykuł stanowi propozycję „słabej” socjologii literatury i przypomina o zapomnianej dziś szkole literaturoznawczej, której pytania badawcze pozostają aktualne i mogą pomóc lepiej zrozumieć najnowszą literaturę, funkcjonującą w silnych związkach z mediami, rynkiem i społeczeństwem. Konsekwencją tych związków jest rozwój nowych form aktywności pisarzy i coraz szerszy zakres praktyk odbiorczych, wobec których literaturoznawstwo często pozostaje bezradne. Autor zarysowuje metodologię, w której literatura rozpatrywana jest jako część pejzażu medialnego i kultury cyrkulacji, gdzie w dynamicznej sieci związków splatają się losy użytkowników, producentów i przedmiotów kultury. Do zadań proponowanej socjologii literatury należałoby odtwarzanie społecznego życia literatury i marek (brand) autorskich, które nie działają jak statyczne teksty czy przedmioty, lecz jak formy organiczne i refleksyjne, samoorganizujące się i ożywiające swoje własne środowiska.
Słowa kluczowe: socjologia literatury, autor jako marka, literatura i media, socjologia życia literackiego, literatura i rynek, kultura cyrkulacji, Michał Witkowski, Wisława Szymborska

Artykuł zwraca uwagę na problem audiobooków, które mimo ogromnej popularności nie cieszą się zainteresowaniem krytyków i teoretyków. Na tle dobrze rozpoznanych słuchowisk audiobooki zostają przedstawione jajo odrębny i specyficzny rodzaj literatury fonicznej, posiadający własne cele i wpisujący się w aktualną problematykę refleksji humanistycznej. Zostaje postawiona teza, że w audiobookach głos staję się istotniejszy od brzmienia słów, a relacja z mówiącym autorem zaczyna poprzedzać relację z tekstem i znaczeniem. Analiza głosu od strony jego kulturowej recepcji i psychoanalizy prowadzi do obserwacji, że może być rozumiany jako znak jednostkowości, który pochłania, uwodzi i tworzy intymną, emocjonalną relację z mówiącym. Stanowi zarazem podstawę szczególnego doświadczenia tożsamości autora.

Recenzja: M. Dawidek Gryglicka, Historia tekstu wizualnego. Polska po 1967 roku, Korporacja Ha!art – Muzeum Współczesne Wrocław, Kraków – Wrocław 2012.

Artykuł podejmuje problem najnowszej literatury autofikcyjnej i na przykładzie twórczości Michała Witkowskiego pokazuje zmianę jej funkcjonowania w obszarze kultury i komunikacji społecznej. Twórczość Witkowskiego, marketing i aktywność autora w przestrzeni publicznej pokazane są jako składniki transmedialnej przestrzeni autorskiej kreacji, po której można nawigować. Zostaje postawiona teza o urzeczowieniu literatury i zajęciu przez nią miejsca w intensywnym pejzażu medialnym, gdzie, zgodnie z koncepcją Lasha i Lury, staje się materialnym składnikiem rzeczywistości. Obserwacja ta prowadzi do wniosku, że każde spotkanie z tak rozumianą literaturą jest doświadczeniem intensywności autora, rozumianego jako wirtualna tożsamość, jakość czy marka, które aktualizują się w rzeczywistych wystąpieniach pisarza.