Articles: Franco Moretti

Na podstawie sześcioletniego dorobku Stanford Literary Lab, autor próbuje oddać specyfikę pracy we współczesnym laboratorium literackim, na którą składają się: dynamika pracy grupowej, nowe gatunki publikacji wyników badań (zeszyty, algorytmy), napięcie między pojęciami a danymi empirycznymi, procedury empirycznego potwierdzania (lub obalania) powszechnie akceptowanych sądów. Autor wymienia też inspiracje teoretyczno-metodologiczne: formalizm i strukturalizm, epistemologia nauk przyrodniczych oraz Bourdieu.

Słowa kluczowe: laboratorium literackie, gatunki publikacji wyników badań, dane empiryczne, formalizm, strukturalizm, nauki przyrodnicze, Bourdieu

W artykule autor koryguje i wzmacnia teorię zarysowaną w Przypuszczeniach na temat literatury światowej. W ramach korekty stwierdza, że wszystkie formy literackie – nawet w kulturach należących do rdzenia systemu literatury światowej – przychodzą z zewnątrz i są poddawane modyfikacjom lokalnym. Oznacza to, że model systemu-świata (zakładający ruch od centrum ku peryferiom) nie wyjaśnia dziejów form. Jednakże wszelkie formy literackie są wynikiem obcego wpływu, więc efekty owego nacisku należy rozpoznawać w literackich strukturach. Zmieniona wizja mobilności form wymaga poszerzenia horyzontów badawczych i uświadomienia, że uprawianie komparatystyki jest powiązane z poglądami na temat funkcjonowania świata.

Artykuł jest propozycją nowej metody badania literatury światowej. Autor zakłada, że w obrębie nowoczesności wpływy kulturowe (nietożsame z politycznymi) są częścią walki o symboliczną hegemonię. Gatunki literackie będące nośnikami nowoczesności podlegają zróżnicowanym odkształceniom w obrębie kultur lokalnych; wychwycenie owych odkształceń wymaga badania wybranego elementu struktury formalnej (tropy, tematy, motywy, narracja) w wielu literaturach narodowych, co jest możliwe wyłącznie poprzez czytanie zapośredniczone (zadłużone u innych historyków literatury, zdystansowane – a nie „bliskie”). Tak analizowana forma jest zarówno wcielonym w dzieło systemem literackim (systemem literackich nierówności), jak i abstraktem relacji społecznych. Stąd badanie literatury światowej jest analizą władzy.