Artykuły: Łukasz Musiał

Artykuł stanowi próbę namysłu nad głównymi tendencjami współczesnych procesów cyfryzacji i ich wpływu na słowo pisane, na praktyki czytania i pisania, na literaturę, badania literackie i nauki humanistyczne. Punktem wyjścia jest analiza eseju J. Derridy Przed prawem, a następnie próba odpowiedzi na pytanie o obecne, rysujące się na horyzoncie „prawo literatury”, którego kształt determinuje proces cyfryzacji – przemiana kulturowa o skali i znaczeniu porównywalnym z przemianami spowodowanymi przez wynalazek druku przez Gutenberga w XV wieku.

Słowa kluczowe: prawo literatury, cyfryzacja, literatura jako instytucja, infrastruktura literatury, techniki czytania i pisania, hybrydowość, multimedialność, uspołecznienie

Artykuł stanowi próbę namysłu nad kondycją współczesnego literaturoznawstwa. Część pierwsza porusza kwestię technokratyzacji wiedzy o literaturze i jej wpływu na profil badań literackich. W części drugiej autor poddaje analizie stan badań literackich w Polsce w kontekście teorii literatury, biografistyki, popularyzacji nauki, dydaktyki literatury, world literature, tzw. czytania nastrojów i tzw. psychologii narracji.
Słowa kluczowe: technokratyzacja wiedzy o literaturze, teoria literatury, biografistyka, popularyzacja wiedzy o literaturze, dydaktyka literatury, world literature, badanie nastrojów, psychologia narracji.

Artykuł jest polemicznym omówieniem, a równocześnie rozwinięciem kluczowych tez studium Arkadiusza Żychlińskiego pt. Laboratoria antropofikcji. Dociekania filologiczne. W pierwszej części autor rekonstruuje najważniejsze tezy omawianej pracy, przede wszystkim stanowisko głoszące, że naturalnym ludzkim sposobem wchodzenia w interakcje z sobą, innymi i ze światem jest tzw. fabulacja (czyli tworzenie opowieści), dzięki czemu gatunek homo sapiens zdołał wykroczyć poza rolę bycia przedmiotem ewolucyjnego eksperymentu i uczynił się świadomym podmiotem eksperymentowania. Tym samym autor Laboratorium antropofikcji nowatorsko uzupełnia tradycyjną filologię o wiedzę z zakresu filozofii analitycznej i filozofii języka (Donald Davidson), filozofii umysłu (Daniel C. Dennett), psychologii rozwojowej i ewolucyjnej (Michael Tomasello), etologii. W drugiej części artykuł odnosi się polemicznie do głównych tez monografii Arkadiusza Żychlińskiego, zwracając uwagę – w odniesieniu do ustaleń m. in. współczesnych badań kognitywistycznych i teorii tzw. „embodied mind” – na akomunikacyjny charakter jego koncepcji filologii (a szerzej: pojęcia fikcji).

Artykuł jest próbą nowego spojrzenia na twórczość Franza Kafki. W pierwszej części autor zwięźle rekonstruuje najważniejsze kierunki jej dwudziestowiecznej recepcji, by na tym tle usytuować odczytania polskich badaczy i krytyków, m. in. Agaty Bielik-Robson.Stanowi to zarazem odpowiedź na recenzję Bielik-Robson pt. „Czego szukał Franz Kafka” („Teksty Drugie”, 4/2012). W ostatnich dwóch częściach autor stara się zakreślić całkowicie nowe pole interpretacji prozy Kafki, związane z antropozofią Rudolfa Steinera, quasi-filozoficznym kierunkiem z początków XX w., mającym wielki wpływ na twórczość austriackiego pisarza. Wpływ ten nie doczekał się jednak jak dotąd należytej uwagi ze strony kafkologów, mimo że jest on doskonale widoczny np. w powieści „Proces”. Analizom tej powieści z punktu widzenia głównych założeń antropozofii są poświęcone ostatnie fragmenty pracy.

Artykuł traktuje o jednej z najważniejszych postaci literatury XX wieku, Monsieur Teste – stworzonej i opisywanej w wielu opowiadaniach Paula Valéry. Postać ta stanowi rezultat swoistego eksperymentu literackiego. Poprzez swojego oryginalnego bohatera Valéry postanowił opisać dzieje świadomości „czystej”. Teste’a charakteryzuje „nieludzka” koncentracja umysłu i analityczne podejście do świata a także pragnienie całkowitej kontroli nad własną prowadzoną w odosobnieniu egzystencją. Egzystencją wystawioną na cierpienie, na fizyczny ból. Taki, który okaże się prawdziwym wyzwaniem dla matematycznych form, w jakie Monsieur Teste pragnie przekuć otaczającą go rzeczywistość.