Articles: Tomasz Tomasik

Artykuł prezentuje badania literaturoznawcze Wojciecha Śmiei dotyczące męskości w polskiej literaturze XX i XXI wieku, a w szczególności stanowi omówienie książki Nie/podległości i transformacje. Szkice o stuleciu męskiego niepokoju 1918-2018. Prześledzona została ewolucja teorii metodologicznych stosowanych przez badacza w literaturoznawczych studiach nad męskościami, od gay studies, przez teorię gender i queer, do men’s/masculinity studies, a także postawione zostały pytania dotyczące dalszego rozwoju tej subdyscypliny.

Słowa klucze: Wojciech Śmieja, męskość, gender, queer, literatura polska XX i XXI wieku

Artykuł prezentuje specyfikę męskości żołnierskiej wyłaniającej się z narracji literackich dotyczących obronnej wojny Polski we wrześniu 1939 roku. Reportaże Melchiora Wańkowicza eksponują dwa warianty heroizmu polskiego żołnierza – rycersko-szlachecki oraz chłopski, w prozie Wojciecha Żukrowskiego ujawnia się żołnierskie pragnienie homospołeczne i męska rozkosz walki, w Polskiej jesieni Jana Józefa Szczepańskiego kampania wrześniowa przedstawia się jako męski rytuał inicjacyjny. W analizowanych utworach literackich męskie doświadczenie kampanii wrześniowej ogniskuje się wokół dwóch, kluczowych dla dalszej trajektorii polskich męskości, pojęć – bohaterstwa i klęski. 

Słowa kluczowe: wojna, męskość, doświadczenie, kampania wrześniowa

Artykuł stanowi próbę interpretacji znanego wiersza Zbigniewa Herberta, Tren Fortynbrasa, z uwzględnieniem rozgrywającego się w tym utworze dyskursu męskości. Herbert zainteresował się szekspirowskim bohaterem w latach 50. XX w., gdy pracował nad esejem Hamlet na granicy milczenia. W tym samym czasie duży wpływ wywarła na niego ekranizacja Hamleta wyreżyserowana i odegrana przez Laurence’a Oliviera, w której pojawia się (zdaniem recenzentów i Herberta) „męska” kreacja tytułowego bohatera. W Trenie poeta doprowadza do konfrontacji dwóch męskich postaw: Fortynbras reprezentuje męskość hegemoniczną, Hamlet – męskość subwersywną. Postawa hamletyczna charakteryzuje też ówczesnych mistrzów i nauczycieli poety: H. Elzenberga, J. Zawieyskiego, J. Turowicza.