Uwagi dotyczące wykazu czasopism naukowych

W związku z komunikatem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 września 2012 r. w sprawie wykazu czasopism naukowych wraz z liczbą punktów przyznawanych w tych czasopismach, redakcja dwumiesięcznika Teksty Drugie pragnie zgłosić zastrzeżenia do sposobu przyznawania punktów czasopismom z części C wykazu. W szczególności chcielibyśmy zakwestionować oparcie oceny wyłącznie na kategoriach European Reference Index for the Humanities (ERIH), oraz zgłosić postulat uwzględnienia obecności czasopism w Arts & Humanitites Citation Index (A&HCI).

W myśl założeń przyjętych przez European Science Foundation, ERIH nie jest pomyślany jako narzędzie do przyznawania punktów za publikacje w czasopismach. Na stronach ERIH czytamy, iż celem witryny jest dostarczanie podstawowych informacji o czasopismach i nie jest ona pomyślana jako „informacja bibliometryczna do wykorzystania w procesach ewaluacyjnych kandydatów na stanowiska akademickie, awansów czy przyznawania grantów badawczych”[1]. Rozwiązania przyjęte przy tworzeniu części C wykazu czasopism sprawiają, iż ERIH wykorzystywany jest do tych właśnie celów. Nie negujemy wartości ERIH, tylko pragniemy zwrócić uwagę na podstawowy problem tego wykazu, jakim jest jego statyczność: ERIH często nie oddaje aktualnej pozycji czasopisma, od której należałoby uzależnić ocenę.

Dla porównania, część A wykazu czasopism, oparta na dynamicznym JCR, pozwala co roku weryfikować ujęte w nim czasopisma. W przypadku ERIH, który kolejną ocenę przeprowadzi w nieznanej przyszłości (wedle informacji zawartych na stronie ESF, kolejna ewaluacja nie została jeszcze nawet zaplanowana), ocena nie działa stymulująco, a także nie uwzględnia rozwoju pisma (np. umiędzynarodowienia kolegium redakcyjnego, wprowadzenie nowych zasad recenzowania nadsyłanych publikacji, jak to ma miejsce w naszym czasopiśmie) czy bieżących inicjatyw wydawniczych (np. Teksty Drugie pracują właśnie nad publikacją i udostępnieniem wybranych artykułów w języku angielskim). Przy ocenie czasopism z listy C należałoby zatem uwzględnić kryteria dodatkowe, pozwalające weryfikować zmiany, jakie dokonały się w czasopismach między publikacjami kolejnych list ERIH.

Odrębną kwestię stanowi oparcie całego wykazu wyłącznie na tym jednym źródle. Część C wykazu nie uwzględnia obecności czasopism humanistycznych w innych, istotnych indeksach. Niektóre z czasopism ujęte w części C (w tym Teksty Drugie) figurują w A&HCI, choć nie znajduje to odzwierciedlenia w punktacji – pisma nieuwzględniane w A&HCI mają tyle samo punktów. Thomson Reuters podkreśla, iż „każde czasopismo zawarte w Arts & Humanities Citation Index spełnia wysokie standardy dotyczące obiektywnej ewaluacji […], oraz publikuje dane, które są dokładne, znaczące i aktualne”[2]. Nie widzimy zatem powodów, dla których pisma, które pozytywnie przeszły dwie procedury ewaluacyjne (w ERIH i A&HCI) powinny mieć tę samą notę jak pisma odnotowywane wyłącznie w jednym indeksie.

Ponadto, Teksty Drugie jako czasopismo literaturoznawcze jest systemowo wykluczone z części A wykazu czasopism naukowych, ponieważ Journal Citation Reports (JCR), na którym opiera się ta część wykazu, uwzględnia wyłącznie Science Citation Index (SCI) oraz Social Sciences Citation Index (SSCI). A zatem pisma humanistyczne, nawet najwybitniejsze, nie mają szans przebić „szklanego sufitu” listy C, tworzonej na podstawie not ERIH. Jednakże, skoro część A wykazu czasopism opiera się na dwóch indeksach przygotowanych przez Thomson Reuters, ocena czasopism humanistycznych mogłaby także uwzględniać indeks A&HCI, przygotowywany przez tę samą instytucję. Można domniemywać, iż w przypadku przyjęcia przez Thomson Scientific odmiennej metodologii, tj. uwzględnienia w JCR indeksu A&HCI, pismo miałoby wyższą notę.

Wierzymy, iż ideą tworzenia listy czasopism naukowych jest także stymulowanie rozwoju czasopism i zachęcanie do wprowadzania najwyższych standardów edytorskich. Z tego względu postulujemy uwzględnienie w ocenie czasopism z części C także innych kryteriów, które pozwoliłyby oddać rozwój czasopisma, oraz wzięcie pod uwagę obecności czasopism w A&HCI, prowadzonym wszak przez instytucję, na której pracach opiera się cała część A wykazu czasopism punktowanych.

Maciej Maryl                                               Dorota Krawczyńska

Redaktor koordynujący                            Dyrektor Wydawnictwa IBL PAN