Artykuł jest propozycją wykorzystania polskich studiów postzależnościowych do badania prozy hiszpańskiej, powstałej po 1975 roku. Zarówno hiszpańska jak i polska tożsamość zostały naznaczone doświadczeniem kolonialnym w obydwu jego wariantach: dominacji i zdominowania. Jako wyznacznik postzależności, wspólny dla polskiej i hiszpańskiej prozy z początku transformacji, autorka uznaje zjawisko panoptyzmu, zdefiniowane przez Michela Foucaulta. Komparatystyczna analiza dwóch powieści, Ostatniej wizji topielca (1977) Juana José Millása i Czytadła (1992) Tadeusza Konwickiego, wykazuje obecność zbliżonych cech społeczeństwa panoptycznego. W obydwu tekstach panoptyzm generuje przemoc, będącą jednym z przejawów postzależności. Doświadczenie przemocy staje się również źródłem ambiwaletnych strategii dyskursywnych.
Słowa kluczowe: studia postzależnościowe, literatura porównawcza, panoptyzm, Juan José Millás, Tadeusz Konwicki