Artykuły: Aleksandra Kremer

Artykuł stanowi analizę zbioru epigramatów napisanych w czasie Zagłady przez Izabellę Czermak, mniej znaną polską poetkę pochodzenia żydowskiego, która przeżyła wojnę po stronie „aryjskiej” i brała udział w powojennym życiu literackim w Polsce (część epigramów ukazała się w 1947 roku). Artykuł wskazuje na ciekawe powiązania pomiędzy wojennymi epigramatami Czermak a powojennymi debatami literackimi dotyczącymi poetyczności, ironii, absurdu, realizmu i surrealizmu. Omawiane są także wyraźne zbieżności pomiędzy wierszami Czermak a jej prozatorskimi wspomnieniami oraz rola jej przedwojennej przyjaźni z Brunonem Schulzem.

Słowa klucze: poezja polska, Zagłada, epigramat, lata czterdzieste, Izabella Czermak

Reading Izabella Czermak’s Epigramy (Epigrams) Through the Lens of Polish Literary Criticism of the 1940s

The article discusses a collection of epigrams written during the Holocaust by a lesser-known Polish-Jewish poet Izabella Czermak, who survived the war on the “Aryan” side and participated in Polish literary life after the war (some of her epigrams were published in 1947). The article studies Czermak’s epigrams in the light of several questions of Polish literary criticism of the time, such as poeticity, irony, realism, and surrealism. The article discovers close parallels between Czermak’s poetry and her prose memoirs, and discusses Czermak’s prewar friendship with Bruno Schulz.

Keywords: Polish poetry, Holocaust, epigram, 1940s, Izabella Czermak

Artykuł podejmuje zagadnienie głosu w poezji. Przywołane zostają dotychczasowe studia nad osobno traktowanymi wierszem i recytacją oraz nad głosem poety zakodowanym w wierszu, a także nowsze propozycje uwzględniania autorskiego wykonania utworu. Następnie przypomniane zostają znane przypadki dwudziestowiecznej poezji ściśle związanej z jej wygłoszeniem przez autorów. Zagraniczne przykłady poezji fonetycznej, dźwiękowej, mówionej oraz wieczorów autorskich służą wskazaniu potencjalnie ciekawych, a niezbadanych wersji ustnych polskich wierszy. Na koniec zostaje szerzej omówiona kategoria głosu jako obiektu badań literackich oraz proponowana metoda uważnego słuchania.

Szkic podejmuje próbę poszerzenia literaturoznawczej refleksji o tekście pisanym w oparciu o publikacje spoza tej dyscypliny: m.in. Paula Saengera, Roberta Bringhursta i Stanislasa Dehaene’a, a także prace artystyczne: Heinza Gappmayra, Dereka Beaulieu i Christiana Dotremonta. Omawiane teksty ukazują niemożność ograniczenia pisanego tekstu literackiego do zapisu mowy, a także wskazują na pozajęzykowe składniki każdego tekstu pisanego. Użyte pismo zawsze posiada wiele konwencjonalnych, historycznych, materialnych i przypadkowych cech, które mogą w różnym stopniu wpływać na znaczenia, sam tekst pisany nigdy nie jest zaś w pełni linearny. Materialne, niesystemowe i niekonwencjonalne właściwości niektórych zapisów zostają określone jako parapismo, przez analogię do parajęzyka.