Artykuły: Anna Wieczorkiewicz

Artykuł opowiada pośmiertne dzieje szczątków Saartjie Baartman oraz użytek, jaki czyniono z jej biografii. Historia kobiety z ludu Khoikhoi zmarła w Paryżu w roku 1815, znana w Europie jako Hotentocka Wenus przez niemal dwa stulecia zdolna jest do ewokowania różnych narracji. Jej ciało i biografia bywały dowodem na poparcie tez naukowych, materią pozwalającą wymodelować teorię; wykorzystywano je też na poparcie różnych porządków ideologicznych. Stanowi to przykład wielowymiarowej kolonizacji znaczeń, wskazuje też wskazać krytyczną refleksję, zrodzoną z tego procesu.

Opowiadając historię Saartjie (lub Sary) Baartman, przybyłej do Londynu w 1810 roku, wystawianej w obszarze pokazów osobliwości, ale oglądanej i badanej także jako okaz naukowy, stawiam pytania o to, co leżało u podstaw tych praktyk kulturowych, które ukształtowały europejski etap jej biografii. Zastanawiam się, jakie narracje i obrazy istniejące w sferze wyobraźni wpłynęły na scenariusz sceniczny i rolę, którą miała odegrać. Rozważam reprezentację jak uwikłaną w dyskurs ówczesnej nauki i polityki.

W artykule zestawione są dwie narracje – jedna pochodzi z dzieła szesnastowiecznego chirurga, druga to współczesna filmowa opowieść z gatunku infotainment. Obie opowiadają historie o płodzie, który obumarł w łonie matki i z czasem skamieniał. Powstały w różnych kontekstach społeczno-kulturowych, różnią się pod względem retoryki – czy opowiadają podobne historie, czy też zbieżności są jedynie zewnętrzne? To pytanie skrywa inne: jak w różnych epokach przejawia się pytanie o wiedzę i jej granicę? Czy dążenie do epistemologicznego opanowania świata nie istnieje w dialektycznym związku z pragnieniem wynajdywania tego, co poza ów porządek w wykracza? Jeśli tak jest, to jak zyskać wgląd w dynamikę owej dialektyki? Odpowiedzi na te pytania służy zestawienie wspomnianych przekazów kultury.

Biografia Daisy i Violet Hilton, sióstr syjamskich występujących na scenach światowych w pierwszej połowie XX wieku pozwala zyskać wgląd w procesy kulturowej redefinicji przypadków niezwykłych (niegdyś określanych jako monstrualne). Bliźniaczki rozgrywały swoje życie w układzie sprzężonych ze sobą mechanizmów patologizacji odmienności, stygmatyzacji i marginalizacji jednostek odbiegających od normy. Prowadziły nieustanną pracę nad negocjowaniem swojej tożsamości – próbowały być artystkami scenicznymi, a nie ludzkimi osobliwościami czy przypadkiem patologii. Śledząc losy sióstr widzimy, jak kondycja cielesna wikłana jest w sieć narracji i praktyk kulturowych niekoniecznie ze sobą zgodnych, ale dysponujących ogromną siła kształtowania ludzkich losów.

Opis tendencji dominującej w przekazie wystaw ciał dzikich z kolonii w XIX w.