Artykuły: Dorota Samborska-Kukuć

Helenie z Weinsztoków Beatus (1882-1916), pisarce, edytorce i działaczce społecznej, związanej z młodopolskim poetą – księdzem Antonim Szandlerowskim, historycy literatury wyznaczyli miejsce podrzędne, redukując ją do roli „muzy sakralnej”. Ze względu na skandalizujący charakter ich związku (Beatus była zamężną Żydówką), wokół jej postaci nagromadziło się wiele przekłamań. Tymczasem na jej udział w procesie twórczym Szandlerowskiego, wskazuje stylistyczne podobieństwo jej powieści autobiograficznej zawierającej listy do poety oraz zbioru korespondencji Szandlerowskiego zamieszczonych w Confiteorze. Niezależnie od faktycznego współudziału w dziele przypisanym autorowi Parakleta, warto spojrzeć na twórczość Beatus jako na zjawisko samodzielne, rozwikławszy uprzednio meandry biograficzne.

Słowa kluczowe: Helena Beatus, Antoni Szandlerowski, intymistyka młodopolska

W artykule autorka porównuje – w celu wskazania specyfiki – polilogi lokomocyjne pochodzące z dwu powieści: Madame Antoniego Libery oraz Ręcznej roboty Ryszarda Ćwirleja osadzonych w czasach PRL-u. Posłużyły one autorom do zobrazowania realizmu społecznego, tj. manifestacji niezadowolenia wobec opresyjności i represyjności socjalistycznego państwa. Analogiczne konstrukcyjnie, o tej samej wymowie politycznej są reprezentacjami vox populi z okresu powojennego zniewolenia hegemonią radziecką i jej ideologicznymi pochodnymi (PZPR, MO, ZOMO itp.) Sposobem przekazu są wielogłosowe, ale komplementarne i homologiczne wypowiedzi podróżnych sprowokowanych określonym artefaktem. Wpisują się one, mimo nasycenia humorem typowym dla form popularnych, w personalistyczną filozofię dialogu ks. Józefa Tischnera.

Słowa kluczowe: polilog, Antoni Libera, Ryszard Ćwirlej, PRL, realizm społeczny

Dość skąpe informacje o Teodorze Lebenthal, przyjaciółce Bolesława Leśmiana, biografowie poety czerpali głównie ze źródeł wtórnych, przede wszystkim z relacji Jana Brzechwy i córki poety, Marii Ludwiki Mazurowej. W procesie weryfikacji z odpowiednimi dokumentami (metryki, spisy urzędowe, a w dalszej kolejności: księgi adresowe i notki z czasopism) większość przywoływanych opinii okazała się nieprawdziwa. Dzięki kwerendom archiwalnym udało się ustalić podstawową wiedzę o rodzicach Teodory Lebenthal, dacie jej urodzenia, adresach warszawskich. Podano w wątpliwość jej specjalizację lekarską, zgodnie z adnotacjami urzędowymi w spisach lekarzy i anonsami prasowymi była ona dermatologiem. Podważono pogłoskę, jakoby była żoną chirurga, Józefa Szpera, uzasadniając ten lapsus odpowiednimi dokumentami. Odsłonięto również nieznany dotąd krąg znajomych Dory oraz zarysowano ostatni, iłżecki etap jej życia.

Słowa kluczowe: Teodora Lebenthal, Bolesław Leśmian

Aż do odnalezienia metryki urodzenia nie można było mieć pewności, kiedy i gdzie przyszedł na świat Bolesław Leśmian. Odszukany dokument znajdujący się w Archiwum Państwowym w Warszawie potwierdził informacje z aktu późniejszej konwersji: poeta urodził się przy ul. Chmielnej w Warszawie dnia 10 stycznia/22 stycznia roku jako syn Józefa Lesmana i Emmy z Sunderlandów. Podczas kwerend odnaleziono także i inne dokumenty: m.in. akt ślubu rodziców poety, akt urodzenia i zgonu jego rodzeństwa: brata Kazimierza i siostry Aleksandry. Wydobyte z tych źródeł informacje pomogły uzupełnić niektóre luki w biografii autora Łąki.

Słowa-klucze: Bolesław Leśmian, biografia, Lemanowie, Sunderlandowie

„Czarną biografię” zawdzięcza Ksawera Deybel lukom, które powstały wskutek ostentacyjnego wyrugowania jej z życia Mickiewicza. Stwarzaniu legendy i mnożeniu domysłów sprzyjał niedostatek nieweryfikowalnych dokumentów. Kwerenda w wileńskich archiwach i bibliotekach przyniosła plon w postaci licznych materiałów. Triangulacja źródeł przyczyniła się do powstania nowych kontekstów, na tle których pewne, dotychczas niepewne ślady, zyskały potwierdzenie lub zaprzeczenie. Ponowienie rekonstrukcji biografii Ksawery Deybel stworzyło też okazję do skomentowania szczególnie rażących nadużyć: przeinaczeń i konfabulacji.

Dylogia J.A. Kisielewskiego, tradycyjnie ujmowana jako jako utwór antyfilisterski, zyskuje inny, głębszy wymiar poprzez wskazanie – dzięki narzędziom queer – na uobecniające się w niej akcenty homoerotyczne. Główna bohaterka, Julia Chomińska to nie tylko zbuntowana wobec mieszczańskiego konwenansu młoda krakowska malarka, ale nieszczęśliwa, uwięziona w swojej Inności (ciele i pragnieniach) kobieta. Julia próbuje zrozumieć swoją sytuację (np. poprzez samoidentyfikację z dziełami sztuki), ale nie znajdując dróg wyjścia, staje się ofiarą nie tylko społecznej nietolerancji i ignorancji, lecz przede wszystkim lęku przed rozpoznaniem własnej, autentycznej tożsamości.

Kwestie życiorysowe Marii z Wereszczaków Putkamerowej – młodzieńczej miłości Adama Mickiewicza budziły z racji jej związków z biografią wieszcza zainteresowanie historyków literatury; zwłaszcza życie rodzinne – małżeństwo i dzieci próbowano pogodzić z wiernością poecie, m.in. sugerując „białe małżeństwo”. W obliczu odnalezionego dokumentu (potwierdzającego domniemania dotyczące pierworodnego dziecka Maryli pochodzące z prac niektórych badaczy i biografów) metryki urodzenia najstarszej córki małżeństwa Puttkamerów z 1823 roku – zmienia się w jakiejś mierze i modyfikuje odbiór czytelniczy korespondencji Puttkamerowej z Mickiewiczem, Zanem i Czeczotem, nabierają sensu, dotąd ukrytego, zawarte w listach liczne aluzje, wyznania, sugestie.

Autorka porównuje dwie powieści pod tym samym tytułem – A. Libery i A. Jackiewicza – analizując symulacyjną taktykę pisarską w kreacji postaci tytułowej oraz autoironię narratora