Sławny a zagadkowy, zaledwie 10-wersowy, wiersz Miłosza pt. Miłość z 1943 roku doczekał się licznych komentarzy, lecz ani jednej pełnej interpretacji. W czasie wykładu proponuję w miarę pełną jego interpretację, a następnie konfrontuję jego znaczenia ze współcześnie dominującymi antropologiczno-(techno)kulturowymi wzorami miłości, w zakończeniu pytając o aktualność przesłania zawartego w utworze Czesława Miłosza.

Słowa kluczowe: Interpretacja wiersza Miłość Czesława Miłosza, wzorce miłości w europejskiej tradycji i we współczesnej technokulturze; rozbieżności i powinowactwa.

Autorka angażuje się we współczesną krytykę miłości, opisując skutki przesunięcia doświadczenia miłosnego i intymnego w przestrzeń technologicznie zaawansowaną. Koncentruje się na problemie związków ludzi i podmiotów technologicznych (awatarów, bbotów, robotów, hologramów) oraz wirtualnej przestrzeni spotkania romantycznego. Zwraca przy tym uwagę na nowe materialne rozumienie doświadczenia cielesności oraz sposobów, w jaki renegocjuje ono dystrybucję pożądania. Podejmując dialog z posthumanistyczną teorią miłości Dominica Pettmana oraz teorią nieorganicznych wymiarów pożądania Mario Pernioli, autorka objaśnia konteksty oraz kierunki systemów organizacji uczuć w środowiskach technokratycznych. Wraz z tym, przedstawia liczne teorie opisujące możliwości doznań dla ciała i emocji w technologicznie generowanym środowisku spotkania romantycznego.

Słowa kluczowe: miłość, posthumanizm, cyberintymność, obiekty technologiczne, technokultura

Artykuł jest próbą reinterpretacji erotyki, w jaką Diotyma wtajemnicza Sokratesa, a następnie podjęcia dialogu z wróżbiarką z perspektywy społeczeństwa automatycznego. Celem artykułu jest z jednej strony dowiedzenie, że sens tego, co nowe i mające decydujące dla przyszłości znaczenie przejawia się w tym, co archaiczne, a z drugiej – że na kochanie należy spojrzeć bardziej przez pryzmat umiejętności niż emocji lub uczuć. Kwestia eros jest w artykule rozważana jako kwestia techne, a następnie odniesiona do tego, co w nas nieredukowalnie automatyczne. W tym kontekście, na podstawie tego, co Bernard Stiegler wstępnie nazwał erotologią, a także wypracowanego przez niego pojęcia dezautomatyzacji i egzosomatyzacji, zostają zaproponowane zręby teorii miłości egzosomatycznej.

Słowa kluczowe: automatyzacja, dezautomatyzacja, sztuczna inteligencja, egzosomatyzacja, infrastruktura, epigeneza

Autor omawia posthumanistyczne konteksty pornografii ze szczególnym uwzględnieniem pornograficznych materiałów wideo, animacji i porno sieciowego. W tekście wskazuje najważniejsze poziomy obecności idei trans- i posthumanistycznych w sferze pornografii audiowizualnej z uwzględnieniem zarówno kontekstów technologicznych, jak i kulturowych. Pokazuje, w jakim sensie aparat pojęciowy trans- i posthumanizmu może służyć krytycznemu opisowi zjawisk w tej sferze. Omówione zostały różnorodne obszary aktywności i praktyk kulturowych w takich obszarach, jak pornografia międzygatunkowa, ekoporno (jako przejaw ekoseksualności), technologie cyfrowe i algorytmy sztucznej inteligencji w rejestracji i kompozycji materiałów pornograficznych. Zbadane zostały przykłady obecności wątków post- i transhumanistycznych w pornografii jako motywów fabularnych. W tekście znalazła się również próba definicji nie-ludzkiej pornografii w perspektywie filozoficznych koncepcji erotyzmu (Bataille, Baudrillard) i spojrzenia (Lacan, Derrida), a także w kontekście hipererotyzmu i upodrzędnienia.

Słowa kluczowe: pornografia audiowizualna, post- i transhumanizm, seksualność międzygatunkowa, technologie przyjemności seksualnej, biopolityka ciała

Autorka stawia pytania o konsekwencje zaniku płci i pożądania w przedstawionej w powieści science fiction Księga Joanny Lidii Yuknavitch wizji przyszłości. Odwołując się do teorii matrycy heteroseksualnej Judith Butler oraz obowiązkowej seksualności, autorka omawia zniknięcie cech płciowych i stawia pytania o związki płci, pożądania i człowieczeństwa. Yuknavitch przedstawia te pojęcia jako wzajemnie się determinujące, diagnozując przyszłość bez płci jako pozbawioną seksualnego pożądania, a ostatecznie także człowieczeństwa. Artykuł jest próbą krytycznego spojrzenia na częste w teorii queer i innych proseksualnych nurtach myślowych przekonanie o powiązaniu seksualności i pożądania z wolnością polityczną oraz indywidualnym spełnieniem.

Słowa kluczowe: Księga Joanny, Lidia Yuknavitch, science fiction, gender, seksualność, pożądanie

Autor analizuje wytwarzane przez fanów, darmowe modyfikacje (mody) gry The Elder Scrolls V: Skyrim o tematyce erotycznej i pornograficznej, wykorzystujące platformę o nazwie SexLab. Proponuje podział tych produkcji na grupy tematyczno-problemowe i przedstawia ich związek zarówno ze źródłową grą oraz profesjonalną i fanowską pornografią w sensie ścisłym, jak miejsce w kulturze wytwarzania modyfikacji gier. Stara się też wskazać, jakie właściwości gier cyfrowych w ogólności unaoczniają erotyczne modyfikacje Skyrima.

Słowa kluczowe: erotyka, pornografia, kultura fanowska, gry cyfrowe, mody, modowanie, TESV: Skyrim

Autorka przedstawia analizę politycznych, dyskursywnych i narracyjnych funkcji autoerotyzmu w fanowskiej twórczości literackiej. Za pomocą analizy retoryk kultury uczestnictwa i mediów społecznościowych oraz wybranych przykładów fanfiction wykazuje paralele między konstrukcjami autoerotyzmu w obrębie fanowskiej fikcji i w otaczających to zjawisko dyskursach. Rozważa też dyskursywną normalizację i deseksualizację odniesień do masturbacji oraz związki tych procesów z mediami internetowymi, a także ukazuje znaczenie autoerotyzmu jako strukturalnej ramy fanfiction.

Słowa kluczowe: fanfiction, autoerotyzm, emancypacja

W opowiadaniu Wizyta Olgi Tokarczuk przedstawiona zostaje utopijna wizja szczęścia wynikającego z życia w otoczeniu różnych wersji siebie samego w postaci zautomatyzowanych klonów. Autorka podejmuje próbę interpretacji opowiadania Tokarczuk w kontekście cyfrowego narcyzmu. Według Jeana Baudrillarda fantazje związane z klonowaniem są wynikiem właśnie narcystycznego samouwiedzenia. Choć Wizyta przedstawia wizję przyszłości, jest to zarazem wizja mocno ugruntowana w przeszłości – nie utopijna, lecz retrotopijna. Dlatego innym znaczącym kontekstem dla odczytania opowiadania Tokarczuk będzie Retrotopia Zygmunta Baumana.

Słowa kluczowe: klon, narcyzm, retrotopia, klonowanie, automaty

Recenzja książki: Byung-Chul Han The Agony of Eros, MIT Press, Cambridge MA 2017.

Słowa kluczowe: miłość, pragnienie, depresja, postprawda, cyfrowy kapitalizm, społeczeństwo osiągnięć

Słowa kluczowe: materialność, miłość, uczucia, afekty, praktyki kulturowe

Tematem szkicu jest książka Tomasz Bocheńskiego Tango bez Edka. Eseje o literaturze współczesnej (Łódź 2018). Umieszczona zostaje ona na szerokim tle porównawczym, obejmującym zarówno filozofię, jak i literaturę. Z jednej strony chodzi tu zwłaszcza o Heideggera i takie wątki jego pisarstwa jak „się” (das Man) oraz „gadanina” (Gerede). Z drugiej – o takich autorów jak Witkacy, S. Mrożek i T. Różewicz. Ważnym wątkiem szkicu jest ponadto krytyka dokonanej przez Bocheńskiego krytyki postmodernizmu – która jednak nie jest tożsama z pochwałą postmodernizmu. Odwołując się do metafory zawartej w tytule książki Bocheńskiego autor szkicu zauważa, że dziś nie da się tańczyć bez Edka – i że lepiej się z nim, przedstawicielem współczesnego populizmu, układać, niż go wykluczać.

Słowa kluczowe: postmodernizm, modernizm, krytyka literacka

Tekst analizuje recepcję wczesnej twórczości Gombrowicza w kontekście idei Eve Kosofsky Sedgwick. Podstawą analizy jest praca Błażeja Warkockiego Pamiętnik afektów z okresu dojrzewania. Gombrowicz – queer – Sedgwick.. Autorka poddaje analizie nowsze ujęcia teorii queer, które wchodzą w dyskusję z klasycznymi postaciami psychoanalizy (Lacan, Žižek) i ukazują, że skonstruowane na gruncie psychoanalitycznym „homoseksualne pragnienie” jest maską nierozpoznanej homofobii. Autorka podkreśla zyski poznawcze interpretacyjne, które płyną z takiej lektury Pamiętnika z okresu dojrzewania i traktuje książkę Warkockiego jako nowe otwarcie interpretacyjne w tradycyjnej gombrowiczologii.

Słowa kluczowe: homofobia, queer, Sedgwick, Warkocki, Gombrowicz

Autor opisuje, w jaki sposób pośrednictwo nowych technologii zmienia postrzeganie miłości i intymności. Szybkość i globalny zasięg technologii powoduje konieczność codziennego przeprowadzania testu Turinga. Autor przywołuje przykłady randkowych gier popularnych w Azji, jak randkowe simsy czy Meru Tomos. Przybliża także działanie amerykańskich serwisów internetowych jak eHarmony, których twórcy obiecują pomoc w nawiązaniu relacji z najlepiej dopasowanymi partnerami. Pettman przywołuje swoją rozmowę z chatbootem – wirtualną przyjaciółką – Kari, która staje się punktem wyjścia do rozważań o postludzkiej miłości.

Ostatecznie autor stwierdza, że pokolenie Tamagotchi nie ma obiektów miłości, a wektory – rozprowadzone cechy, rozlane między tłum ludzi, bohaterów, obrazów i awatarów.

Słowa kluczowe: interaktywność, miłość, ontologia, gry wideo, wirtualność

W artykule Życie erotyczne maszyn Steven Shaviro, analizując teledysk do piosenki Björk All Is Full of Love nakręcony przez reżysera Chrisa Cunninghama, podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, jak czują i kochają cyborgi. Wychodząc od założenia, że ludzkość wkroczyła już w erę posthumanizmu, co znalazło swoje odbicie we współczesnych fikcyjnych narracjach, Shaviro analizuje techniki filmowe i symbolikę użytą przez Cunninghama w teledysku i udowadnia, że proponowana przez niego estetyka i metaforyka stanowią alternatywę dla popularnych narracji wirtualnego odcieleśnienia. Jednocześnie proponowane przez autora ujęcie nie poddaje krytyce zjawiska wirtualizacji, ale raczej wskazuje na jego ukryty, niewykorzystany potencjał.

Słowa kluczowe: posthumanizm, Chris Cunningham, teledysk, cyborg, Björk, ciało

Autorka zgłębia różnicę w komunikowaniu uczuć w warunkach przed- i pocyfrowych. W oparciu o pojęcie maszyn dyskursu nakreśla linię demarkacyjną oddzielającą dyskurs literatury od dyskursu komputera. Mackinnon stwierdza, że literatura stanowiła kulturowy instrument służący internalizacji struktury władzy miłości, zasadniczo oparty na kalkulacji. Autorka pokazuje, że bazujący na algorytmach pocyfrowy reżim miłości jest paradoksalnie mniej deterministyczny niż ten przedcyfrowy oraz że definiowany jest przez swoją nieprzewidywalność i nieokreśloność. Mackinnon wskazuje na stopniowe przejście od pasywnie odbieranych mediów do współczesnych maszyn o charakterze partycypacyjnym i opisuje ich wpływ na współczesne podmioty ludzkie. Następnie autorka opisuje obecność cyfrowych technik miłości we współczesnej kinematografii.

Słowa kluczowe: miłośc, maszyna dyskursu, maszyny miłości, reżim kalkulacyjny, reżim cyfrowy, Ex Machina, Her

Artykuł dotyczy wyzwań, jakie stają przed empirycznymi badaniami odbioru literackiego w dobie rozwoju literatury cyfrowej i nowych mediów. Omawia zmiany metodologiczne i terminologiczne w tej subdyscyplinie wprowadzone przez nowy kontekst medialny. Stawia pytania, czy hiperlektura może podważać przekonanie o poznawczych i emocjonalnych korzyściach z czytania opowieści. Celem artykułu jest rozpoznanie tych kategorii doświadczeniowych, które powinny zostać włączone do przyszłych badań tego typu. Są to m.in. dyspersyjność lektury, partycypacja i współdziałanie versus imersja/emersja. Autorka wskazuje również nowe wpływy literatury cyfrowej na przemiany literatury tradycyjnej, np. wzmocnioną kulturową rolę narracji w 2. osobie.

Słowa kluczowe:  empiryczne badania nad literaturą, recepcja literatury cyfrowej, dyspersja, nowe media, partycypacja

Szkic omawia filozofię głosu według Adriany Cavarero oraz trzy kategorie kluczowe dla tego projektu: relacyjność, przyjemność i niepowtarzalność. Zastępując fonocentryzm dewokalizacją logosu Cavarero poszukuje alternatywy dla niemego głosu, który słucha samego siebie. Owa alternatywa przybiera postać głosu ucieleśnionego, relacyjnego i jedynego, który rozbrzmiewa na scenie matczynej i otwiera przestrzeń politycznego działania. Końcowa część artykułu nakreśla problematyczne obszary projektu Cavarero i wskazuje na potencjalny kierunek rozwoju feministycznej teorii głosu, w której niepowtarzalność szłaby w parze z nieoczywistością.

Słowa kluczowe: głos; filozofia głosu; Adriana Cavarero; Hannah Arendt; Julia Kristeva; Hélène Cixous; różnica seksualna; dewokalizacja logosu; gender; feminizm

Pojęcie męskości łączy się na ogół z hegemonią, czyli przewagą i/lub przemocą. To wokół przewagi i przemocy sytuują się rozmaite formacje męskie, łącznie z tymi wykluczonymi. Pojęcie biopolityki Michel Foucault wprowadził do opisu praktyk władzy wobec społeczeństwa, które pojawiły się wraz z nowoczesnością. Specyfika sytuacji Polaków w XIX wieku, gdy nie mogła się rozwinąć ani męska hegemonia sensu stricto, ani biopolityka jako praktyka władzy wobec obywateli stanowią tematykę szkicu. Oba pojęcia ulegają ostatecznie redefinicji z punktu widzenia historycznej polskiej odmienności. Tekst jest fragmentem książki, która ukaże się nakładem Wydawnictwa IBL, zatytułowanej Siła i słabość. O upadku męskości hegemonicznej w Polsce. Książka stanowi pionierską monografię poświęconą kwestii „polskiej męskości” w literaturze polskiej XIX wieku.

Słowa kluczowe: męskość, biopolityka, wiek XIX, nowoczesność

Artykuł jest interpretacją Ziemi obiecanej W.S. Reymonta jako obrazu kapitalistycznego inferno i jako zarysu możliwości stworzenia lepszego kapitalizmu. Warunkiem przejścia z fałszywej do prawdziwej ziemi obiecanej jest połączenie produktywności nowej klasy społecznej z arystokratyczną dystynkcją.

Słowa kluczowe: kapitalizm, maszyna-fabryka, energia, dywiduacja, dystynkcja, klasa produkcyjna, klasa próżniacza, klasa postszlachecka.  

W artykule Walentyny Sobol Emigrant jako podróżnik, świadectwa Sofii Jabłonskiej i Ołeksandra Koszyca w ujęciu komparatystycznym przeanalizowano utwory biograficzno-dokumentalne pisarzy ukraińskich. Wśród wielu wybitnych reprezentantów emigracji ukraińskiej autorka wyeksponowała dwie postaci światowej sławy: dyrygenta, kompozytora, pisarza Ołeksandra Koszyca (1875-1944) i Sofię Jabłońską (1907-1971), dziennikarkę, reportażystkę, fotografkę, pisarkę, feministkę. Doświadczenia Koszyca i Jablońskiej mają fundamentalne znaczenie dla badań nad pamięcią zbiorową. W artykule W. Sobol podkreślono, że nadal jednym z najpoważniejszych wyzwań, jaki mają teraz diaspory narodów wschodniosłowiańskich, i zwłaszcza ukraińskiego, pozostaje brak realnych zainteresowań wolnego świata losem wyzwolonych, ale wciąż zagrożonych krajów. W tym kontekście szczególnej aktualności nabywa badanie twórczości nie tylko trzech poprzednich, a również nasilającej się czwartej fali emigracji, wynikającej głównie z przyczyn ekonomicznych czy poznawczych

Słowa kluczowe: Powroty wyobrażone, tournée dookoła świata, dokumenty osobiste, emigracja ukraińska, pamięć zbiorowa

Helenie z Weinsztoków Beatus (1882-1916), pisarce, edytorce i działaczce społecznej, związanej z młodopolskim poetą – księdzem Antonim Szandlerowskim, historycy literatury wyznaczyli miejsce podrzędne, redukując ją do roli „muzy sakralnej”. Ze względu na skandalizujący charakter ich związku (Beatus była zamężną Żydówką), wokół jej postaci nagromadziło się wiele przekłamań. Tymczasem na jej udział w procesie twórczym Szandlerowskiego, wskazuje stylistyczne podobieństwo jej powieści autobiograficznej zawierającej listy do poety oraz zbioru korespondencji Szandlerowskiego zamieszczonych w Confiteorze. Niezależnie od faktycznego współudziału w dziele przypisanym autorowi Parakleta, warto spojrzeć na twórczość Beatus jako na zjawisko samodzielne, rozwikławszy uprzednio meandry biograficzne.

Słowa kluczowe: Helena Beatus, Antoni Szandlerowski, intymistyka młodopolska

Wykład Wiktora Woroszylskiego (1927-1996), poety, eseisty i literaturoznawcy poświęcony inteligencji rosyjskiej XIX i XX wieku. Wygłoszony został w 1978 roku w ramach niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych. Kształtowanie się warstwy inteligenckiej w Rosji łączyło się z rozwojem myśli społecznej i literatury. Inteligencja rosyjska próbowała uporać się z problemami nierówności i niesprawiedliwości społecznych. Jej dramat polegał na tym, że dobre intencje nieraz prowadziły do akceptacji terroryzmu, a w końcu do zgody na przewrót bolszewicki w 1917 roku. Na bazie myślenia o inteligencji Woroszylski buduje pomosty interpretacyjne między twórczością Puszkina, Dostojewskiego, Błoka i Gorkiego.

Słowa kluczowe: Literatura rosyjska, Wiktor Woroszylski, Towarzystwo Kursów Naukowych, Inteligencja rosyjska, Rewolucja 1917 roku

W 2007 roku do Biblioteki Jagiellońskiej dotarło archiwum Wiktora Weintrauba podarowane przez wdowę, Marię Ewelinę Żółtowską Weintraubową. Znajduje się w nim bardzo obszerna korespondencja profesora z Zofią Stefanowską (listy Weintrauba do Stefanowskiej podarowali jej spadkobiercy) oraz dwa tylko listy Stefana Treugutta, sygn. BJ Przyb. 316/07. Jeden list, ze stycznia 1960 roku, w całości dotyczy pracy nad Słowackim. Drugi, ten, który tutaj publikujemy, został napisany w listopadzie 1982 roku w Wiedniu. Treugutt skorzystał z wyjazdu za żelazną kurtynę, żeby opisać, co się działo od chwili wprowadzenia stanu wojennego. List jest napisany odręcznie na trzech złożonych na pół arkuszach papieru listowego, w sumie 12 gęsto zapisanych stron formatu A5. Ortografia i interpunkcja z niewielkimi wyjątkami jest zgodna ze współczesnymi zasadami pisowni, nie zmodernizowałam archaicznej formy słowa „mięszanina”.

Słowa kluczowe: stan wojenny, represje, IBL, organizacja nauki, symbolika wojny