Tłumacze biorą aktywy udział w wydarzeniach historycznych, które bez nich nie mogłyby przynieść oczekiwanych rezultatów. A jednak, zgodnie z prototypowym modelem mediacji językowej, według którego tłumacz to przezroczysty kanał przekazu znaczeń, ich obecność, mimo swej wagi, jest pomijana i wymazywana, zwłaszcza w przypadku tłumaczy słowa żywego. Współtworząc historię, są pozbawieni miejsca w niej, jak również możliwości świadczenia o niej. W artykule, posługując się narzędziami badań nad tłumaczem (Translator Studies), wykorzystuję dwa przykłady pracy tłumaczy: dla Komisji Prawy i Pojednania w RPA oraz misji Wspólnoty Europejskiej w Chorwacji w 1991, by zapytać o istotę roli tłumaczy ustnych i wartość ich (niewysłuchanych) świadectw.
Słowa klucze: świadek, świadectwo, przekład ustny, Translator Studies, konflikt, Komisja Prawdy i Pojednania, Misja Mediacyjna Wspólnoty Europejskiej