Artykuły: Marta Rakoczy

Tekst poświęcony jest interpretacji pamiętnika napisanego w ramach konkursu JIWO przez młodą dziewczynę żydowską – Zofię Rosenberg. Używając narzędziami critical childhood studies, zwłaszcza koncepcji Spyrosa Spyrou (2018), analizuję zaproponowaną przez Rosenberg i inspirowaną pismami Janusza Korczaka/Henryka Goldszmita praktykę młodzieńczego pisania. Wykorzystując ramy problemowe konkursu Rosenberg polemizuje z jego inicjatorami. Jej autobiografia skierowana jest przeciwko modernizacyjnym narracjom na temat dzieciństwa oraz przeciwko kulturowej figurze młodości jako narzędzia nowoczesnej emancypacji. Jej opowieść o byciu dzieckiem dobrze pokazuje nie tylko międzywojenne polityki reprezentacji głosu młodzieży, ale także to, że badanie autobiografii konkursowych jako reprezentacji doświadczenia zbiorowego może być metodologiczną pułapką.

Słowa klucze: praktyki piśmienne, praktyki autobiograficzne, pamiętniki konkursowe, międzywojenna Polska, młodzież żydowska, narracje modernizacyjne, critical childhood studies

The text is devoted to the interpretation of a diary written as part of a YIWO competition by a young Jewish girl, Sophia Rosenberg. Using the tools of critical childhood studies, especially the concept of Spyros Spyrou (2018), I analyze the practice of youthful writing proposed by Rosenberg and inspired by the writings of Janusz Korczak/Henryk Goldszmit. Using the contest’s problematic framework, Rosenberg polemicizes with its initiators. Her autobiography is directed against modernizing narratives about childhood and against the cultural figure of youth as a tool of modern emancipation. Her story of being a child demonstrates well not only the interwar politics of representing the voice of youth, but also how the study of contest autobiographies as representations of collective experience can be a methodological trap.

Keywords: literacy practices, autobiographical practices, competition diaries, interwar Poland, jewish youth, modernization narratives, critical childhood studies

Recenzja książki Bożeny Wojnowskiej, Inna twarz Korczaka. Szkice o dwoistej tożsamości (i nie tylko), Kraków-Budapeszt-Syrakuzy 2023, ss. 396

Słowa klucze: Janusz Korczak, tożsamość, dialog, wielokulturowość

Beata Gromadzka, Themersonowie dzieciom, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2019.

Słowa kluczowe: word, image, childhood, modernisation, modernity, literacy, children’s literature, Franciszka and Stefan Themerson

In this article, I consider the pacifist and cosmopolitan intentions inscribed in the film Europe by Franciszka and Stefan Themerson, and especially in Anatol Stern’s poem that initiates it. I juxtapose Stern’s poem with another cosmopolitan and pacifist text, namely the geopolitical manifesto Paneuropa written by Richard Coudenhove-Kalergi. Showing the broad spectrum of pacifist and cosmopolitan attitudes of the European interwar period ‒ attitudes that are extremely important and necessary today ‒ I consider how they projected European identity, what cultural and technological changes they were associated with, what was understood by the concept of Europe, especially after the hecatombe of Great War? I try to answer the question: what pitfalls and weaknesses were inscribed in these projects? I also wonder why these projects were disconnected from the experience of Central and Eastern Europe which both artists represented, as well as from its invisible cosmopolitan practices?

Słowa kluczowe: Europa, Paneuropa, European identity, European interwar, avangarde, pacifism, cosmopolitism, Richard Coudenhove-Kalergi, Anatol Stern.

Tekst poświęcony jest rewizji definicji pisma jako symbolizmu językowego, związanego z „komunikowaniem” za pomocą słów i „wyrażaniem myśli”. W oparciu o zachodnie praktyki kaligraficzne dowodzę, że kulturowe znaczenie pisma opiera się także na jego aspektach cielesnych, materialnych i wizualnych, których znaczenie pozostaje często niewyrażone, decydując jednocześnie o specyfice kulturowego funkcjonowania piśmienności.

Artykuł dotyczy związków zachodniej edukacji szkolnej oraz piśmienności badanych w perspektywie antropologicznej, uwzględniającej kulturowe zaplecze mediów oraz instytucji odpowiedzialnych za ich społeczną dystrybucję. Pierwsza jego część przedstawia pożytki z badań nad pismem dla antropologii edukacji oraz znaczenie tej ostatniej dla antropologii kultury. Druga odpowiada na pytania: co badania szkoły wnoszą do analizy praktyk piśmiennych oraz w jaki sposób należy badać te ostatnie. Wychodząc od rozpoznań New Literacy Studies i antropologii edukacji, autorka opowiada się za tezą redefiniującą dotychczasowe ujęcia piśmienności. Teza ta mówi, że pismo jest technologią ciała, a nie jedynie technologią intelektu, zaś zbadanie cielesnego wymiaru pisma wymaga nie tylko uwzględnienia technik ciała wymuszanych przez określoną materialność zapisu (to na czym i czym się pisze), ale przede wszystkim technik narzucanych przez określony kontekst instytucjonalny, związany w przypadku szkoły – z dyscyplinującym, zbiorowym, symultanicznym, podporządkowanym strukturom autorytetu czytaniem i pisaniem.