Artykuły: Sabina Giergiel

Artykuł przedstawia analizę dyskusji, jaka rozgorzała wokół próby upamiętnienia miejsca spoczynku ofiar pochodzenia niemieckiego, zabitych w 1944 roku w jednym z serbskich miast. W analizie autorka nawiązuje do metafory węzłów pamięci, pojęcia konotującego istnienie sprzecznych idei, niemożliwych do pogodzenia. Takim węzłem pamięci stało się miejsce, na którym znajdują się szczątki ofiar i na którym miał powstać zaaprobowany przez władzę pomnik. Dyskusja wokół pomnika pokazała ścieranie się w Serbii pamięci mniejszościowych (niemieckiej i żydowskiej), które zdają się walczyć o miejsce w narracji dominującej.

Słowa kluczowe: Serbia, Niemcy, węzeł pamięci, pomnik, rywalizacja w cierpieniu

Artykuł poświęcony jest pamięci o zagładzie Romów (Porajmos) w krajach byłej Jugosławii (Serbii i Chorwacji). Pamięć o Porajmosie rozpatrywana jest jako społeczny i kulturowy konstrukt, który ma charakterystyczną dla danego kraju/regionu historię, jednak powszechnie – zarówno w historiografii, jak i w tekstach kultury – temat ten podlega marginalizacji. W tekście analizowane są jej przyczyny (społeczna dyskryminacja grupy, specyfika kodu kulturowego, dyskryminacja historyczna) oraz powody niepamięci (niema pamięć) o Porajmosie. Artykuł ponadto prezentuje badania nad Porajmosem na obszarze postjugosłowiańskim oraz omawia praktyki komemoratywne związane z romską zagładą na terenie Chorwacji i Serbii. Centralną część pracy stanowi analiza wydanej w 2015 r. powieści Nebojšy Lujanovicia Oblak boje kože (‘Chmura w kolorze skóry’), z uwzględnieniem warstwy literackiej utworu oraz obrazu pamięci (wykorzystującego metaforykę mapy). Powieść obrazuje relację pomiędzy tekstem a społeczną pamięcią o przeszłości.

Słowa kluczowe: Porajmos, romska zagłada, pamięć społeczna, pamięć kulturowa, Serbia, Chorwacja