Artykuły: Tomasz Szymon Markiewka

Autor wychodzi od tezy Richarda Rorty’ego głoszącej, że literatura to sposób poszerzania wrażliwości i poczucia lojalności wobec innych ludzi. Są to kompetencje, które zdaniem amerykańskiego filozofa pomagają w budowanie demokratycznej wspólnoty. Czy da się tę tezę rozciągnąć także na nieludzi? Autor dowodzi, że literatura dysponuje narzędziami narracyjnymi, które pozwalają budować poczucie lojalności nie tylko wobec zwierząt, ale też – jeszcze bardziej skomplikowany przypadek – roślin. Omawia te narzędzia na przykładzie powieści Richarda Powersa Listowieść. Zdaniem autora tekstu podstawą do zrozumienia, jak działają te narzędzia, jest pojęcie aktora – rozumiane zgodnie z założeniami teorii aktora-sieci: to, co sprawia różnicę w świecie, zmieniając innych aktorów.

Słowa klucze: Rorty, Latour, literatura, demokracja, nieludzie

Artykuł omawia ewentualne korzyści, jakie może przynieść refleksji nad naukowością literaturoznawstwa odwołanie się do dorobku studiów nad nauką i techniką, w szczególności zaś do teorii aktora-sieci Bruno Latoura. Zdaniem autora tekstu teoria aktora-sieci daje narzędzia do filozoficznego pogodzenia dwóch popularnych tendencji ostatnich kilkudziesięciu lat: (a) przekonanie, że także w literaturoznawstwie naukowość jest ideałem, który warto starać się realizować, (b) przekonanie, że należy odrzucić esencjalistyczno-fundacjonalistyczną ramę teoretyczną literaturoznawstwa.

Słowa kluczowe: teoria aktora-sieci, Bruno Latour, neopragmatyzmu, nauka, literaturoznawstwo

Recenzja: J. Culler, Literatura w teorii, przeł. M. Maryl, Universitas, Kraków 2013.

Artykuł jest próbą dookreślenia, jakiego rodzaju konsekwencje dla teorii interpretacji wynikają z przyjęcia konstruktywistycznych tez Richarda Rorty’ego oraz Stanleya Fisha. Punktem odniesienia jest stosunek wymienionych myślicieli do kategorii autora. Główna teza artykułu sprowadza się do stwierdzenia, że Rorty oraz Fish, wbrew temu, co się czasem sądzi, nie wykluczają zupełnie autora z procesu interpretacji – nawet jeśli weźmiemy pod uwagę tylko te teksty amerykańskich myślicieli, w których w sposób najbardziej dobitny prezentowali swoje konstruktywistyczne stanowisko. Autor artykułu odnosi się także do polemiki Andrzeja Szahaja oraz Michała Januszkiewicza, która miała miejsce w „Tekstach Drugich” (2012 nr 1-2)

Artykuł składa się z dwóch części: pierwsza dotyczy relacji między literaturą a rzeczywistością. Autor stara się pokazać, że w filozofii i teorii literatury występuje tendencja do oddzielania literatury od rzeczywistości. Autor twierdzi (odwołując się na takich myślicieli, jak Bruno Latour), że jest to błąd i że należy traktować literaturę jako integralną część naszego życia codziennego. W drugiej części artykułu, problem interpretacji służy do zaprezentowania konsekwencji takiej tezy. Autor twierdzi, że porzuciwszy przedstawiony powyżej dualistyczny pogląd (rzeczywistość – literatura), będziemy musieli porzucić także przekonanie, że istnieje jedyna słuszna droga interpretacji danego tekstu literackiego.