Artykuł dotyczy społeczno-politycznych uwarunkowań, które podczas Rewolucji francuskiej legły u podstaw nowych strategii kontrolowania zarówno procesu tworzenia jak i wystawiania dzieł scenicznych. Autor bada ewolucję ówczesnej francuskiej cenzury w jej postrzeganiu, w zależności od fazy Rewolucji, kulturowego dziedzictwa dawnego ustroju i monarchii. Kreśli też ramy instytucjonalne i legislacyjne we Francji w latach 1789-1794, analizując treści i konsekwencje ustaw dotyczących widowisk. Skupia się na trzech dziełach operowych: Ifigenia w Aulidzie Glucka, Hadrian Méhula oraz Tryumf Republiki Gosseca, by przyjrzeć się zmiennym czynnikom ideologicznym, z racji których różne organy rewolucyjnych władz w różnych okresach Rewolucji różnie cenzurowały ich niewygodne dla danego reżimu treści.
Słowa kluczowe: francuska opera rewolucyjna, cenzura, ustawa Le Chapeliera z 13 stycznia 1791 roku, Dekret Konwentu Narodowego z 2 sierpnia 1793 roku, dyktatura jakobińska
The article treats socio-political conditions underlying new strategies of controlling the production and staging of dramatic works in France during the French Revolution. The author studies development of censorship in consecutive stages of the Revolution and shows how its agencies evaluated monarchy and cultural heritage of the Ancien Régime. He also considers institutional and legislative framework in France between 1789 and 1794. Thus a special focus is put on contents as well as consequences of various acts and laws pertaining to dramatic works. The author examines three operas: Gluck’s Iphigenia in Aulis, Méhul’s Hadrian and Gossecs’s The Triumph of the Republic so as to shed light on a variety of approaches to disciplining politically inconvenient works used by different revolutionary regimes depending on their respective ideological differences.
Keywords: French revolutionary opera, censorship, Le Chapelier law of January 13th 1791, National Convention Decree of August 2nd 1793, Jacobin dictatorship