Artykuł jest prezentacją autoetnografii na tle krótkiej historii polskich uczelni po roku 1989. Autoetnografia zostaje zdefiniowana jako praktyka autobiografizmu akademickiego, która wiąże analizę uczelni z opisem tożsamości badacza. Praktykę tę należy uznać za coraz potrzebniejszą w Polsce ze względu na pogłębiający się kryzys tożsamości uczelni. Kryzys, wywołany przede wszystkim przez neoliberalizm, polega na stopniowym oddzielaniu nauki od dydaktyki i od współpracy ze środowiskiem. Autoetnografia diagnozuje osobność jako cechę rozwojową uczelni w Polsce i przeciwstawia temu takie formy wymiany wiedzy, które kwestionują istniejące kryteria oceny nauki, a ponadto dowartościowują dydaktykę i więzi środowiskowe.

Słowa kluczowe: autoetnografia, autobiografia, uczelnia, dydaktyka, współpraca ze środowiskiem, osobność, powiązania

The article is a presentation of autoethnography against the background of the short history of Polish universities after 1989. Autoethnography is defined as the practice of academic autobiography, which links the analysis of the university to the description of the researcher’s identity. This practice should be considered increasingly necessary in Poland due to the deepening crisis of university identity. The crisis, brought about primarily by the neoliberal system, is the gradual separation of research from teaching and from collaboration with the community. Autoethnography diagnoses separateness as a developmental feature of higher education institutions in Poland, and contrasts it with forms of knowledge exchange that undermine the evaluation system and furthermore value didactics and community ties.

Keywords: autoethnography, autobiography, university, didactics, cooperation with the environment, separateness, connections

Tekst niniejszy powstał jako efekt procesu autoetnograficznego, prowadzonego w ramach projektu badawczego NCN Opus 19 „Społeczne obiegi wiedzy w praktykach humanistyki akademickiej”. Inspirując się metodą autosocjoanalizy lub samoobiektywizacji Pierre’a Bourdieu oraz refleksją z obszaru krytycznych studiów nad uniwersytetem, proces autoetnograficzny traktuję jako uzupełnienie analiz przeobrażeń globalnych, strukturalnych i systemowych zakładając, iż jego efektem jest nie tyle rekonstruowanie perspektywy autobiograficznej, co badanie relacji między tym, co podmiotowe a tym, co instytucjonalne w praktyce akademickiej. Przedmiotem staje się w tym wypadku proces „znikania” instytucjonalnego wymiaru akademii z doświadczenia aktorów w nią zaangażowanych (badaczek i badaczy), wiązany z mechanizmami neoliberalizacji akademii i zjawiskiem „psucia wiedzy” (C. Crouch). Przykładów dostarczają notatki autoetnograficzne, dotyczące procesu restrukturyzacji instytucjonalnej uniwersytetu po reformie J. Gowina oraz doświadczenia udziału w opisie tzw. III kryterium ewaluacji.

Słowa kluczowe: Auto-socjoanaliza, samoobiektywizacja, autoetnografia ukierunkowana na problem, krytyczne studia nad uniwersytetem, neoliberalizacja akademii, restrukturyzacja uniwersytetu, III kryterium, „psucie wiedzy”.

W tekście wskazuję na samoświadomość pisarską i antropologiczną, która może być konstruowana wbrew neoliberalnie zarządzanej humanistyce, czyli wbrew zaleceniom by „pisać dużo”. Przedstawiam zatem sposoby pisania oraz formy rozumienia antropologicznego przekraczającego te zalecenia i tworzące raczej formę eksperymentu i rozwoju wiedzy. Piszę o etnografii bytów więcej-niż-ludzkich, o doświadczeniu budowanym w pracach teatralnych w Węgajtach oraz o pisarskim warsztacie Bjorna Bertelsena w jego badaniach w Mozambiku. Poruszane przeze mnie tematy, czyli eksperyment literacki, parateatralny aspekt wiedzy antropologicznej, sięganie w stronę bytów pozaludzkich pozwalają na pokazanie, że takie pisanie jest uprawnioną perspektywą, pozwalającą na nowa humanistycznego podmiotu.

Słowa kluczowe: pisanie, etnografia,  edukacja,  teatr, Węgajty, Mozambik.

Tekst realizuje formę matrylokalnie zorientowanej autoetnografii pisanej w duchu intersekcjonalnego pisania usytuowanego. Ukazuje perspektywę matki akademiczki, aktywistki i edukatorki i tematyzuje problem usytuowania klasowego skrzyżowanego intersekcjonalnie z pełnieniem roli rodzicielskiej. Analizie został poddany normatywizujący wymiar polskiego dyskursu socjologicznego na temat klas społecznych oraz usytuowania na ich stratyfikacyjnej mapie polskiej inteligencji po 1989 roku. W autoetnograficznej perspektywie zostały zadane pytania o klasową przynależność pracownic współczesnych polskich uniwersytetów na kierunkach humanistycznych, ich klasowe identyfikacje oraz próby radzenia sobie z programowaniem ich biografii oraz karier akademickich poprzez dyskursy sukcesu klasowego.

Słowa kluczowe: wartości lokalne, opis kultury, społeczne zadania uniwersytetu, województwo śląskie

Tekst analizuje pojęcie erudycji jako niezbędnego zasobu dla funkcjonowania pola akademickiego oraz praktyk w obrębie humanistyki. Erudycja jest rozumiana jako wiedza wykraczająca poza doraźnie funkcjonalną i użyteczną w danym momencie wiedzę. Tekst bazuje na wiedzy uzyskanej dzięki autoetnografii. W tekście postawiona jest teza, że neoliberalne reformy nauki zużywają erudycję jako zasób, przez co podmywają reprodukcję pola akademickiego i szerzej funkcjonowanie instytucji uniwersytetu.

Słowa kluczowe: erudycja, autoetnografia, uniwersytet, wiedza, funkcjonalność, neoliberalizm

The article examines the notion of erudition as a necessary resource for the functioning of the academic field and practices within the humanities. Erudition is understood as knowledge beyond the ad hoc functional and useful knowledge of the given situation. The article is based on knowledge gained through autoethnography. It is posited in the paper that neoliberal reforms of science consume erudition as a resource, thereby undermining the reproduction of the academic field and the functioning of the institution of the university at large.

Keywords: erudition, autoethnography, university, knowledge, functionality, neoliberalism

Artykuł problematyzuje relacje między pracą a procesem wytwarzania wiedzy i jej funkcjonowaniem w społecznych i akademickich obiegach. Analiza została przeprowadzona z wykorzystaniem podwójnej autoetnografii, rozumianej za Elisabeth Ettorre, jako forma krytycznego, zaangażowanego pisarstwa feministycznego. Metoda autoetnografii umożliwia zrekonstruowanie i interpretację sposobów rozumienia i definiowania pracy w odmiennych instytucjach – galerii, angażującej do wytwarzania i tłumaczenia sztuki, oraz uniwersytetu, w którym autorki prowadzą badania naukowe i zajmują się dydaktyką. Namysł nad kategoriami pracy i wiedzy połączony z urefleksyjnieniem kategorii płci skutkuje propozycją rozpatrywania wiedzy jako wiedzy w drodze.

Słowa kluczowe: autoetnografia, badania feministyczne, praca, wiedza-władza,  wiedze usytuowane, uniwersytet

Tekst realizuje formę matryfokalnie zorientowanej autoetnografii pisanej w duchu intersekcjonalnego pisania usytuowanego. Ukazuje perspektywę matki akademiczki, aktywistki i edukatorki i tematyzuje problem usytuowania klasowego skrzyżowanego intersekcjonalnie z pełnieniem roli rodzicielskiej. Analizie został poddany normatywizujący wymiar polskiego dyskursu socjologicznego na temat klas społecznych oraz usytuowania na ich stratyfikacyjnej mapie polskiej inteligencji po 1989 roku. W autoetnograficznej perspektywie zostały zadane pytania o klasową przynależność pracownic współczesnych polskich uniwersytetów na kierunkach humanistycznych, ich klasowe identyfikacje oraz próby radzenia sobie z programowaniem ich biografii oraz karier akademickich poprzez dyskursy sukcesu klasowego.

Słowa kluczowe: Intersekcjonalność, matryfokalność, klasy społeczne, uniwersytet, praca kobiet

Tematem tego artykułu będzie fenomen przemieszczenia badacza w polu akademickim osadzony w kontekście społecznych obiegów wiedzy – zarówno wewnątrz zinstytucjonalizowanego świata nauki, jaki i między akademią oraz instytucjami kultury i sztuki, zajmującymi się popularyzacją wiedzy naukowej na różnych poziomach: eksperckich, recenzenckich, kuratorskich, badawczych oraz artystycznych. Studium przypadku stanowić będzie akademickie przemieszczenie między naukami filologicznymi i kulturoznawczymi, a także między tekstocentrycznie zorientowanym literaturoznawstwem a pozatekstową (lub kontekstową) orientacją badawczą sound studies, postrzegane je jako formę poszukiwania tego, co nielogocentryczne lecz obdarzone znaczeniem i sensotwórcze (jak dźwięk, medium czy technologia) – choćby jako punkt oporu wobec dyskursów dominacji lub dominacji dyskursu. W celu opisania tego procesu oraz jego doświadczenia wykorzystane zostaną narzędzia autoetnografii krytycznej, a także antropologiczne kategorie „bycia-nie-na-miejscu” oraz „głębokiej gry” jako operacyjne pojęcia określające cyrkulację wiedzy akademickiej.

Słowa kluczowe: humanistyka, obiegi wiedzy, autoetnografia, filologia, sound studies

Tekst jest wynikiem autoetnograficznego etapu projektu SOWA: „Społeczne obiegi wiedzy w praktykach humanistyki akademickiej” (2020/37/B/HS2/00955). Podstawowym problemem jest wykryty u autora brak zaangażowania w obiegi pozaakademickie. Choć to problem indywidualny, przyczyny są jednostkowe i systemowe. Wskazane zostają determinanty czasowe, finansowe oraz biograficzne. Ogólnym wnioskiem jest, że akademicka ścieżka kariery i doktorat sprzyjają porzucaniu pozaakademickich społecznych obiegów wiedzy. Analizowane są: dziennik roboczogodzin pięciu lat doktoratu, dokumenty regulujące studia doktoranckie, doświadczenia i biografia własne i innych. Tekst porusza szereg problemów szczegółowych: sprawozdawczość, punktoza, wymiar pracy, praca emocjonalna, dysonans kariera a wartości i przekonania, dystansowanie jako strategia ochronna, obiegi wiedzy a obiegi władzy.

Słowa kluczowe: obiegi wiedzy, studia doktoranckie, punktoza, wymiar pracy, sprawozdawczość

Celem artykułu jest stworzenie perspektywy i podstawowego słownika, które pozwolą na szerokie uchwycenie i opisanie pozaakademickiego oddziaływania humanistyki. Punktem wyjścia jest szeroko doświadczane w humanistycznych środowiskach odczucie niewspółmierności wykonywanej pracy i sposobów prezentacji jej w raportach. Do pozaakademickiej obecności humanistyki odnoszę dwie kategorie w ujęciu zaproponowanym przez R. Rorty’ego: epistemologii i hermeneutyki. Pogłębionemu rozpoznaniu zostają poddane sytuacje hermeneutyczne, których szczegółowe przykłady przywołuję korzystając z autoetnografii jako metody badawczej. Rozmaite formy oddziaływania humanistyki w środowisku pozaakademickim określam mianem miękkiego faktu. Artykuł uzupełnia słowniczek pojęć mających wspomóc badanie pozaakademickich obiegów wiedzy humanistycznej.

Słowa kluczowe: Miękkie fakty, pozaakademickie obiegi wiedzy, autoetnografia, hermeneutyka

Keywords: Soft facts, non-academic circulation of knowledge, autoethnography, hermeneutics

Recenzja: Oskar Szwabowski, Nekrofilna produkcja akademicka i pieśni partyzantów. Autoetnografia pracy akademickiej i dydaktycznej w czasach zombie-kapitalizmu, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2019

Słowa kluczowe: autoetnografia, neoliberalizm, neoliberalizacja, wiedza usytuowana, wspólnoty, uniwersytet

Songs of Disalienation: On the hopes and pitfalls of autoethnography on the margins of Oskar Szwabowski’s project

The review article offers a critical reflection on the potentials and limitations of the autoethnographic method seen as an analytical tool for a better understanding of academic work in the context of neoliberal reform of the Polish academy. It is primarily inspired by Oskar Szwabowski’s book, Nekrofilna produkcja akademicka i pieśni partyzantów [Necrophilic Academic Production and the Songs of Partisans], which is the result of the author’s exploration of alternative forms of academic writing and more democratic model of didactics. In the following sections of the article, Juskowiak addresses, among other things, the therapeutic-compensatory function of autoethnography, linking it to Szwabowski’s affirmation of the art of parrhesia and the community-forming aspect of collaborative writing. He also draws attention to the shortcomings of the reviewed proposal, arguing for a more nuanced, variegated vision of neoliberalism and more in-depth use of the possibilities offered by Donna Haraway’s situated knowledge.

Keywords: autoethnography, neoliberalism, neoliberalization, situated knowledge, community, university

Przedmiotem artykułu jest analiza konkretnego, jednostkowego usytuowania w strukturach akademii. Sięgając po metodę autoetnograficznego opisu autorka stara się uchwycić swoją pozycję w polu za pomocą dystynkcji środek-centrum-peryferie, która określna sposób funkcjonowania i ciągłego ustanawiania miejsca w polu instytucjonalnej zależności.

Słowa kluczowe: autoetnografia, środek, centrum, peryferie, filia, uniwersytet

Kontekst rozważań stanowią niepokojące wyniki badań nauk empirycznych dotyczące ryzyka przekraczania tzw. granic planetarnych. Od dwóch dekad są one nagłaśniane w ramach interdyscyplinarnej dyskusji o antropocenie. W ich obliczu podjęte zostaną pytania o rolę uniwersytetu i aksjologiczną misję ekspertów. W oparciu o wybrane postulaty z zakresu tzw. krytycznych studiów nad uniwersytetem, tekst wskazuje sposoby „taktycznego wykorzystania przestrzeni uniwersytetu”. Obok sygnalizowania katastrofy należą do nich: 1) pielęgnowanie wspólnoty niezgody na zgliszczach uniwersytetu, 2) rola sektora krytyki kapitalizmu w kapitałocenie i funkcja laboratorium alternatyw, 3) jednoczesne zwalczanie fatalizmu klimatycznego i konfrontowanie ludzkości z problemem wymierania, a także 4) lokalizowanie katalizatorów zmian na drodze ludzkości ku zielonym ładom.

Słowa kluczowe: studia nad uniwersytetem, antropocen, normatywna misja ekspertów, kapitałocen

The context of the article is the alarming scientific findings regarding the risk of destabilizing planetary systems. They have been publicized within the interdisciplinary discussion of the epoch of man – the Anthropocene. On their face, the article raises a question about the axiological mission of experts, and the normative aspects of scientific research. The most apparent role of the university in the discussed context seems to signal a catastrophe. Polish scientific communities are fulfilling this role. Since 2019, appeals, resolutions, open letters and declarations have been published. Their brief characterization opens our consideration. Subsequently, the text identifies several starting points for a more in-depth reflection on the normative role of the academy in the Anthropocene. Unfortunately, these include the false pro-environmental policy solutions whose discussion has dominated public debate. The article claims that in the face of the difficulties identified, simply signalling disaster is far from enough. For this reason, inspired by selected postulates from the field of critical university studies, the text indicates additional ways of „tactical use of university space” in the Anthropocene. These include: 1) nurturing a community of dissent in the ruins of the academia, 2) the role of a sector of capitalism’s critique in the Capitalocene & the function of a laboratory of alternatives, and 3) combating climate fatalism & confronting humanity with the problem of extinction. In lieu of a conclusion, one last role of the academy will be discussed: locating social tipping points on humanity’s path toward decarbonization.

Keywords: university studies, the Anthropocene, the normative mission of experts, the Capitalocene

Recenzja: S. Buryła: Wojna i okolice [War and Vicinity], Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 2018.

Słowa kluczowe: druga wojna światowa, powojnie, pogrom, utopia, męskość

Keywords: second world war, after war, pogrom, utopia, masculinity

Recenzja: Monika Stobieckia, Natura artefaktu, kultura eksponatu. Projekt krytycznego muzeum archeologicznego, Warszawa 2020

Słowa kluczowe: obiekt muzealny, natura, kultura, ekspozycja, reprezentacja

Recenzja: Tomasz Swoboda, Deformacje nowoczesności, Przypis, Łódź 2021.

Słowa kluczowe: nowoczesność, deformacja, maszyna, ciało, obraz

Artykuł prezentuje retrospektywną autoetnografię jako metodologię dekolonialnego spojrzenia na neoliberalne warunki w szkołach wyższych. Autoetnografia jest rozumiana jako przestrzeń spotkania tego, co osobiste z tym co polityczne, historyczne i kulturalne. Ma na celu zakwestionowanie codziennych struktur władzy. Autorzy piszą o pragnieniu utopijnej przyszłości, tworząc obraz Nowego Uniwersytetu. Jako osoby, które doświadczyły dorastania w post-kolonii i w kolonializmie, zaczynają od opisu negatywnych doświadczeń –  marginalizacji, inwigilacji, kontroli i dyscypliny. Następnie starając się wyobrazić sobie Nowy Uniwersytet charakteryzujący się radykalną nadzieją, postulują dekolonizację uniwersytetu. Według autorów, celem artykułu jest zachęta do dekolonialnej interwencji; radykalnego marzenia o stworzeniu Nowego Uniwersytetu.

Słowa kluczowe: autoetnografia, dekolonializm, szkoły wyższze, nowy uniwersytet

Artykuł dotyczy społeczno-politycznych uwarunkowań, które podczas Rewolucji francuskiej legły u podstaw nowych strategii kontrolowania zarówno procesu tworzenia jak i wystawiania dzieł scenicznych. Autor bada ewolucję ówczesnej francuskiej cenzury w jej postrzeganiu, w zależności od fazy Rewolucji, kulturowego dziedzictwa dawnego ustroju i monarchii. Kreśli też ramy instytucjonalne i legislacyjne we Francji w latach 1789-1794, analizując treści i konsekwencje ustaw dotyczących widowisk. Skupia się na trzech dziełach operowych: Ifigenia w Aulidzie Glucka, Hadrian Méhula oraz Tryumf Republiki Gosseca, by przyjrzeć się zmiennym czynnikom ideologicznym, z racji których różne organy rewolucyjnych władz w różnych okresach Rewolucji różnie cenzurowały ich niewygodne dla danego reżimu treści.

Słowa kluczowe: francuska opera rewolucyjna, cenzura, ustawa Le Chapeliera z 13 stycznia 1791 roku, Dekret Konwentu Narodowego z 2 sierpnia 1793 roku, dyktatura jakobińska

The article treats socio-political conditions underlying new strategies of controlling the production and staging of dramatic works in France during the French Revolution. The author studies development of censorship in consecutive stages of the Revolution and shows how its agencies evaluated monarchy and cultural heritage of the Ancien Régime. He also considers institutional and legislative framework in France between 1789 and 1794. Thus a special focus is put on contents as well as consequences of various acts and laws pertaining to dramatic works. The author examines three operas: Gluck’s Iphigenia in Aulis, Méhul’s Hadrian and Gossecs’s The Triumph of the Republic so as to shed light on a variety of approaches to disciplining politically inconvenient works used by different revolutionary regimes depending on their respective ideological differences.

Keywords: French revolutionary opera, censorship, Le Chapelier law of January 13th 1791, National Convention Decree of August 2nd 1793, Jacobin dictatorship

Artykuł poświęcony został antyoświeceniowemu dyskursowi pojawiającemu się w Polsce od drugiej połowy lat 90. XX wieku w kręgach prawicowych – w publicystyce oraz w pracach naukowych. Przedmiotem zainteresowania jest argumentacja przywoływanych autorów, a także rozwój owego dyskursu: od deklaracji światopoglądowych po deklaracje polityczne. Kształtująca się w Polsce myśl antyoświeceniowa stała się istotnym zapleczem budowanej przez prawicę hegemonii kulturowej. Na gruncie owej myśli formułowane jest także pytanie o kształt polskiego oświecenia oraz o polską modernizację.

Słowa kluczowe: oświecenie, antyoświecenie, konserwatyzm, modernizacja, nowoczesność

Autorka stosując metodę autoetnografii krytycznej i analitycznej (Leon Anderson) oraz zakładając powinności humanisty wobec świata społecznego, analizuje swoją praktykę akademicką. Odrzucona zostaje alternatywa nauki obiektywnej i nauki zaangażowanej. Autorka zwraca uwagę na formę protekcjonalizmu wynikającego z postawy badacza wrażliwego. Opublikowanie książki było istotnym momentem w procesie kształtowania własnej postawy badawczej i testowania w terenie zaangażowania społecznego, wyłaniania się postawy „legitymizowanej odwagi”. Inspiracją do śledzenia ścieżki rozwoju akademickiego jest koncepcja Marcusa Miessena  krytycznego (niezależnego) praktyka. Analizując swoją rolę jako akademiczki/badaczki/praktyczki autorka odrzuca rola eksperta. Myśląc o niej krytycznie (za Alfredem Schützem) weryfikuje postawę krytycznego, zawodowego outsidera.

Słowa kluczowe: akademia, badania krytyczne, humanistyka, autoetnografia, zaangażowanie

Artykuł prezentuje analizę problematyki poruszanej na łamach „Tekstów Drugich” w latach 1990–2012 z wykorzystaniem metody modelowania tematycznego. Na podstawie 1923 artykułów z tego okresu autorzy uzyskali i poddali interpretacji 120 wyłonionych automatycznie słowozbiorów, tj. tematów obecnych na łamach pisma. Wyróżniono tematy stałe, a także takie, którymi zainteresowanie rosło lub malało. Zastosowanie metod ilościowych pozwoliło ująć historię dyscypliny nie tyle jako serię odrębnych etapów, ile ciągły proces, w ramach którego współistnieją różne konfiguracje zagadnień.

Słowa kluczowe: Teksty Drugie, modelowanie tematyczne, czytanie z dystansu, humanistyka cyfrowa, literaturoznawstwo

Topic modeling on „Second Texts”

The paper analyses the thematic structure in the issues of the literary journal Second Texts, in the years 1990–2012, using the topic modelling methodology. On the basis of 1,923 articles from this period, the authors obtained and interpreted 120 automatically inferred topics from the subsequent issues of the journal. The analysis allowed for identification of permanent and seasonal topics, which appeared with growing or declining frequency overtime. The application of quantitative methods has made it possible to capture the history of the discipline not so much as a series of distinct phases, but rather as a continuous process built from different configurations of co-existing research interests.

Keywords: Second texts, topic modeling, distant reading, digital humanities, literary studies

Artykuł jest próbą historycznej rekonstrukcji politycznego uwikłania Stefana Żółkiewskiego w latach 1948–1958. W przeważającej mierze opiera się na wykorzystaniu materiałów archiwalnych oraz wspomnieniowych przy wykorzystaniu inspiracji metodologicznych zaczerpniętych z socjologii Pierre’a Bourdieu, paradygmatu poszlakowego i historii mówionej. Tekst ma na celu ukazanie szczególnych uwarunkowań wpływających na losy polskich humanistów z pokolenia 1910 oraz wydobycie stale powracających problemów polityki naukowej.

Słowa kluczowe: Stefan Żółkiewski, uwikłanie polityczne, polityka naukowa, PAN, PRL

Artykuł pod tytułem Splątane koneksje. Nowoczesna technika, łowcy plagiatów i transatlantycka kultura popularna w „Drzewie latającym” Sygurda Wiśniowskiego, stanowiąc studium przypadku, koncentruje się na ukazaniu analogii i różnic między opowiadaniem The Balloon Tree amerykańskiego pisarza Edwarda Page’a Mitchella i tekstem polskiego autora. W pierwszej kolejności zostają ukazane sposoby rozumienia pojęć „oryginalności” i „plagiatu” w europejskim piśmiennictwie wysokoartystycznym drugiej połowy XIX wieku ze szczególnym wskazaniem na literaturę brytyjską. Następnie autor rozpatruje zjawisko transatlantyckiej kultury popularnej w kontekście nowoczesnych mediów oraz środków transportu. Trzecia, ostatnia część rozprawy zawiera porównanie obu analizowanych tekstów i kończy się konkluzją o niemożności stosowania dzisiejszych kryteriów własności intelektualnej wobec literatury tamtego okresu.

Słowa kluczowe: oryginalność – plagiat – transfer kulturowy – Sygurd Wiśniowski – Edward Page Mitchell – literatura fantastycznonaukowa

Głównym celem artykułu jest omówienie pojęcia intratekstualności związanej z relacjami wewnątrztekstowymi. Ta strategia wiąże się w praktyce literackiej z repetycją albo reduplikacją różnego rodzaju elementów tekstowych od prostych fraz do bardziej złożonych struktur, takich jak argument, dygresja, trop czy figura. Jej najbardziej wyrazistą postacią jest autointertekstualność, ograniczająca pole odniesień do tekstów sygnowanych nazwiskiem albo pseudonimem jednego autora. Obejmując rozmaite strategie powtórzenia od autocytatu do autoparafrazy, intratekstualność zakłada dużą swobodę autointerpretacji. Pojęcie to może się okazać użyteczne analitycznie w pełniejszym opisie autotematyzmu i tekstowej autoreferencjalności, na przykład w odzie Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do papieża Urbana VIII (I 21).

Słowa kluczowe: intratekstualność, intertekstualność, autocytat, autoparafraza, Maciej Kazimierz Sarbiewski

Intratextuality: from Autocitation to Autointertextuality

The paper aims at discussing the idea of intratextuality related to internal relations within a text. In literary practice, this strategy employs many ways of repetition or reduplication of textual parts from a simple phrase to much more complex structures such as argument, digression, trope or figure. Its most evident form is autointertextuality, limiting the field of references to the texts signed with the name or pseudonym of single author. Covering various strategies of repetition from autocitation to autoparaphrase, intratextuality implies freedom of autointerpretation. Besides, this concept may turn out to be analytically useful in a more complete description of textual autoreferentiality, for example in Maciej Kazimierz Sarbiewski’s ode to pope Urban VIII (I 21).

Keywords: intratextuality, intertextuality, autocitation, autoparaphrase, Maciej Kazimierz Sarbiewski