Artykuły: Aleksandra Kremer

Artykuł proponuje odczytanie wierszy i występów poetyckich Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego jako przykładów artystycznej reprezentacji postpamięci rodzinnej. Poezja Dyckiego nieraz ukazuje wpływ wydarzeń z drugiej wojny światowej i powojnia na życie kolejnych pokoleń rodziny o polsko-ukraińskich korzeniach. Artykuł przypomina, jak ta szczególna perspektywa rodzinna przyjmowana w poezji różni się od polskiej pamięci funkcjonalnej i typowego spojrzenia na wojnę, powojnie i Kresy. W tym świetle analizowane są także słynne występy poetyckie Dyckiego, podobnie odczytywane jako artystyczna reprezentacja postpamięci, która modyfikuje kulturowy obraz pogranicza.

Słowa klucze: Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki, postpamięć, poezja polska, wykonanie głosowe

Abstract:
The article studies Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki’s poems and performances as artistic representations of familial postmemory. Dycki’s poetry frequently concerns his family’s Polish-Ukrainian background and the impact of World War II and its aftermanth on the life of next generations. The article discusses how Dycki’s poetry, based on this particular family story, differs from Polish functional memory and common narratives about the war, postwar, and borderlands. The article argues that these contexts likewise shed light on Dycki’s celebrated poetry readings, which can also be seen an artistic staging of postmemory that modifies Polish cultural image of the borderland region.

Keywords: Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki, postmemory, Polish poetry, poetry performance

Artykuł stanowi analizę zbioru epigramatów napisanych w czasie Zagłady przez Izabellę Czermak, mniej znaną polską poetkę pochodzenia żydowskiego, która przeżyła wojnę po stronie „aryjskiej” i brała udział w powojennym życiu literackim w Polsce (część epigramów ukazała się w 1947 roku). Artykuł wskazuje na ciekawe powiązania pomiędzy wojennymi epigramatami Czermak a powojennymi debatami literackimi dotyczącymi poetyczności, ironii, absurdu, realizmu i surrealizmu. Omawiane są także wyraźne zbieżności pomiędzy wierszami Czermak a jej prozatorskimi wspomnieniami oraz rola jej przedwojennej przyjaźni z Brunonem Schulzem.

Słowa klucze: poezja polska, Zagłada, epigramat, lata czterdzieste, Izabella Czermak

Reading Izabella Czermak’s Epigramy (Epigrams) Through the Lens of Polish Literary Criticism of the 1940s

The article discusses a collection of epigrams written during the Holocaust by a lesser-known Polish-Jewish poet Izabella Czermak, who survived the war on the “Aryan” side and participated in Polish literary life after the war (some of her epigrams were published in 1947). The article studies Czermak’s epigrams in the light of several questions of Polish literary criticism of the time, such as poeticity, irony, realism, and surrealism. The article discovers close parallels between Czermak’s poetry and her prose memoirs, and discusses Czermak’s prewar friendship with Bruno Schulz.

Keywords: Polish poetry, Holocaust, epigram, 1940s, Izabella Czermak

Artykuł podejmuje zagadnienie głosu w poezji. Przywołane zostają dotychczasowe studia nad osobno traktowanymi wierszem i recytacją oraz nad głosem poety zakodowanym w wierszu, a także nowsze propozycje uwzględniania autorskiego wykonania utworu. Następnie przypomniane zostają znane przypadki dwudziestowiecznej poezji ściśle związanej z jej wygłoszeniem przez autorów. Zagraniczne przykłady poezji fonetycznej, dźwiękowej, mówionej oraz wieczorów autorskich służą wskazaniu potencjalnie ciekawych, a niezbadanych wersji ustnych polskich wierszy. Na koniec zostaje szerzej omówiona kategoria głosu jako obiektu badań literackich oraz proponowana metoda uważnego słuchania.

Szkic podejmuje próbę poszerzenia literaturoznawczej refleksji o tekście pisanym w oparciu o publikacje spoza tej dyscypliny: m.in. Paula Saengera, Roberta Bringhursta i Stanislasa Dehaene’a, a także prace artystyczne: Heinza Gappmayra, Dereka Beaulieu i Christiana Dotremonta. Omawiane teksty ukazują niemożność ograniczenia pisanego tekstu literackiego do zapisu mowy, a także wskazują na pozajęzykowe składniki każdego tekstu pisanego. Użyte pismo zawsze posiada wiele konwencjonalnych, historycznych, materialnych i przypadkowych cech, które mogą w różnym stopniu wpływać na znaczenia, sam tekst pisany nigdy nie jest zaś w pełni linearny. Materialne, niesystemowe i niekonwencjonalne właściwości niektórych zapisów zostają określone jako parapismo, przez analogię do parajęzyka.