Artykuł bada możliwości wykorzystania koncepcji potencjalnej historii Arielli Azoulay oraz teorii dekolonialności w kontekście historii Polski i Europy Środkowo-Wschodniej oraz Zagłady. Odwołując się do tej tradycji, autorka proponuje takie kategorie, jak przeczulone słowa, drgające obrazy (glitches), analizowane na wybranych przykładach tekstów i nagrań archiwalnych, oraz intymne kartografie i prekarne pomniki.
Słowa kluczowe: potencjalna historia, dekolonialność, Zagłada, glitch, świadectwo
Celem artykułu jest lektura wspomnień obozowych Krystyny Żywulskiej Przeżyłam Oświęcim jako marańskiego świadectwa Zagłady, a równocześnie zapisu „dwóch języków” (G. Niziołek) powojennej kultury polskiej: ofiary i świadka Zagłady. Wspomnienia obozowe pisarki (1946), napisane z perspektywy reprezentantki polskiej inteligencji katolickiej, zestawione zostają z jej drugą książką – Pustą wodą (1963), w której autorka opisała swoje doświadczenia Żydówki w getcie warszawskim. Interpretacja Przeżyłam Oświęcim jako marańskiego świadectwa obejmuje analizę, po pierwsze, strategii kamuflażu i mimikry służących Żywulskiej do konstruowania nieżydowskiej biografii na kartach wspomnień; po drugie – narracyjnych spięć żydowskich i nieżydowskich losów, które kreuje Żywulska, aby w ten sposób opisać kontrfaktyczną historię swojego życia.
Słowa kluczowe: Krystyna Żywulska, maran, świadectwo, Zagłada, literatura obozowa
W artykule autorka proponuje odczytanie relacji wideo postronnych świadków Zagłady nagrywanych w nieupamiętnionych miejscach wydarzeń jako dokumentów wizualnych, które równocześnie reprezentują i ustanawiają takie lokalizacje jako scenę zbrodni. Scena zbrodni – kategoria z pogranicza studiów forensycznych i performatywnych – pozwala postrzegać nieupamiętnione miejsca Zagłady równocześnie jako rezerwuar śladów przeszłości, materialnych dowodów, jak i przestrzeń rekonstrukcji zdarzeń w performatywnych aktach świadczenia. Posługując się cytatami z kilkunastu świadectw wideo, dokumenty te autorka interpretuje jako akty odtworzenia i wytworzenia sceny zbrodni w perspektywie sześciu kategorii: archiwum, świadka, krajobrazu, struktury czasowej, rekonstrukcji i ramowania.
Słowa kluczowe: Zagłada, świadek, świadectwo wideo, scena zbrodni, krajobraz
Celem artykułu jest analiza performatywnych praktyk postronnych świadków Zagłady wobec nieupamiętnionych miejsc ludobójstwa w kontekście teorii świadectwa oraz związków traumy z przestrzenią i krajobrazem. Wychodząc od analizy współzależności gestu, krajobrazu i świadectwa w przypadku relacji postronnych w Shoah C. Lanzmanna, pokazuję ewolucję świadectwa wideo jako gatunku oraz sposobów jego interpretacji. Następnie analizuję praktyki postronnych świadków w miejscach rozproszonego Holokaustu w Polsce, zarejestrowane na wybranych nagraniach wideo z archiwów United States Holocaust Memorial Museum oraz fundacji Yahad – In Unum. Argumentuję, że w przypadku praktyk testymonialnych postronnych świadków Zagłady szczególne znaczenie zyskuje ich przestrzenno-performatywny wymiar, który każe zinterpretować na nowo problem indeksalności świadectwa i wyznaczników jego gatunkowości.
Słowa kluczowe: świadectwo wideo, Zagłada, krajobraz, indeksalność, świadek, postronny, gest
Celem artykułu jest wykazanie, że krajobrazy postpamięci, rozumiane zarówno jako przestrzenna dyspozycja terenów Europy Środkowo-Wschodniej będących korelatem historycznego doświadczenia, jak i ich kulturowe – przede wszystkim zaś fotograficzne, filmowe i literackie – reprezentacje, dają asumpt do przemyślenia na nowo dwóch istotnych dla studiów nad pamięcią i traumą kwestii: przestrzennego wymiaru pamiętania i znaczenia miejsca/krajobrazu dla doświadczenia postpamięci, a także reinterpretacji archiwum wizualnych klisz związanych z reprezentacją przestrzeni naznaczonej historyczną traumą, a tym samym rozpoznania elementów, dynamiki działania i kulturowej proweniencji tego „traumatycznego” kanonu.
Celem artykułu jest zbadanie możliwości redefinicji kategorii realizmu w kontekście literatury Zagłady i literatury traumatycznej. Wychodząc od analizy XX-wiecznych propozycji przeformułowania tego pojęcia autorka tworzy teoretycznoliteracką bazę dla opisu i interpretacji literatury świadectwa oraz tekstów literackich próbujących oddać doświadczenie traumatyczne. Autorka proponuje użycie pojęcia realizmu do opisu i interpretacji literatury traumatycznej, przy równoczesnym rozpoznaniu zagrożeń użycia takiego języka – szczególnie problemu konwencjonalizacji środków literackich mających na celu oddanie doświadczenia opisywanego jako niewyrażalne.