PL
„Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” (ISSN 0867-0633) to dwumiesięcznik literaturoznawczy wydawany od 1990 przez Instytut Badań Literackich PAN we współpracy ze Stowarzyszeniem Pro Cultura Litteraria.
PL

Articles: Andrzej Leder

Eribon na przecięciu dyskursów

Issue: 2022 / 5

Książka Didier Eribona, osobista spowiedź dotycząca trudnego i bolesnego powrotu do społecznych korzeni, odbywa się na przecięciu dyskursów. Najbardziej interesuje mnie przecinanie się dyskursu teorii społecznej, którą Eribon wybiera jako swoją i obdarza wdzięcznością, z dyskursem psychoanalitycznym – który odrzuca, wypiera i traktuje z niechęcią. Analiza moja służy pokazaniu tego, że praca Eribona, pisana w zasadzie przeciw psychoanalizie i przeciwstawiająca jej analizę społeczną, pozostaje myślowo głęboko zanurzona w psychoanalitycznej wrażliwości. I nie tylko wtedy, gdy wsposób oczywisty pozostaje pod psychoanalitycznym wpływem, ale również wtedy, gdy więź osobista nakłada się na analizę społeczną, wymiar psychoanalityczny i społeczny przecinają się, a to spotkanie owocuje mocnym i przenikliwym spojrzeniem.

Słowa kluczowe: Teoria społeczna, teoria psychoanalityczna, Eribon, Bourdieu, Foucault, Sartre

Nienapisana epopeja

Issue: 2017 / 6

Tekst porusza kwestię nieobecności w polskiej kulturze opowieści przedstawiającej historię emancypacji polskiego ludu. Początkowo omawia warunki, które taka opowieść musiałaby spełnić, by mogła wpływać na samoświadomość i samoreprezentację polskiego podmiotu zbiorowego. Zaznacza wielowymiarowość i siłę oddziaływania na zbiorowy fantazmat, które wydają się warunkami najważniejszymi. Zauważa, że dominująca, martyrologiczna opowieść uniemożliwia ukonstytuowanie się opowieści emancypacyjnej. Następnie dyskutuje kolejne etapy, które winny być reprezentowane w takiej opowieści. Zadaje pytania o pierwsze pokolenia wolności, o niechęć wobec emancypacji, powszechną w polskich elitach, o konflikty, znaczące historię II Rzeczypospolitej, okres wojny i komunistycznej rewolucji. Podsumowując stawia tezę, że nie chodzi o dokładne i szczegółowe omówienie wszystkich etapów tego procesu, nawet nie o to, by pokazać dramaturgię, wagę każdego z nich z osobna. Chodzi o strumień, wielki nurt historii, która w ten właśnie sposób dokonała tego, co w ciągu ostatnich 150 lat było w Polsce najważniejsze – emancypacji, dorastania do wolności – a czego pamięć została całkowicie wyparta.

Słowa kluczowe: epopeja, emancypacja, kultura polska, uwłaszczenie, industrializacja, polityka masowa, znaczące, fantazmat

Nienapisana epopeja. Kilka uwag o zapomnianym wyzwoleniu

Issue: 2016 / 6

Przedstawiony “konspekt” dotyczy (nie)pamięci emancypacji. W Polsce brakuje mi bowiem opowieści – a właściwie całego cyklu, serii, zbioru powieści, czy też filmów, obrazów – emancypacji. Tej emancypacji znaczących. Jeśli mówię o emancypacji znakach, czy znaczących, to dlatego, że wydaje mi się niewystarczający fakt, że mamy kilka powieści, znanych akademikom, odnoszących się do tego tematu. Te teksty kultury nie funkcjonują w zbiorowym dyskursie, nie zamieniają się w scenariusze, organizujące zbiorową wyobraźnię. Nie są znaczącymi, w takim sensie, że nie organizują samo-reprezentacji zbiorowego podmiotu. Nie rządzą tym, jak sam się postrzega. Nie chodzi mi zresztą o to, żeby dokładnie i szczegółowo omówić wszystkie etapy emancypacyjnego procesu, nawet nie o to, by pokazać ich dramaturgię, wagę, z których płynie ich potencjalna wartość, jako elementów nie napisanej dotąd narracji. Chodzi o wprowadzenie w obszar świadomego pamiętania tego strumienia, wielkiego nurtu historii, która w ten właśnie sposób dokonała tego, co w ciągu ostatnich 150 lat było w Polsce najważniejsze – dorastania do wolności – a czego pamięć została całkowicie wyparta.
Słowa kluczowe: Emancypacja, wyzwolenie, znaki pamięci, znaczące, narracja, historia

Pole symboliczne, przemieszanie, niewczesność. Humanistyka jako wybór między pamięcią a nadzieją

Issue: 2016 / 4

Artykuł mieści się w obszarze historii idei. W kilku Europejskich krajach okres lat sześćdziesiątych zapoczątkował pewien rodzaj eksploracji wstydu za zbrodnie poprzedzających pokoleń. W gwałtownym buncie przeciw przeszłości niemiecka, francuska i amerykańska młodzież ukazywała swój wstyd jako odpowiedź na rodzicielską winę. Zdolność do takiego wstydu stała się miarą nowego rodzaju dumy. Jednak w ciągu trzydziestu lat praktyka dumy z tego, że potrafię się wstydzić za winy ojców, uległa rytualizacji. Utraciła bowiem swoje pewne oparcie we wspólnej przyszłości. Dzisiaj zatem ten rodzaj dumy ze wstydu zderza się z odrzucającym je pragnieniem dumy bez wstydu.

Słowa kluczowe: Duma, wstyd, Walter Benjamin, przeszłość, przyszłość

By using the website you agree to our cookies policy. At any time you can change the settings as regards cookies as well as learn more about them Click here Do not show this information again