Artykuły: Barbara Czarnecka

Artykuł wydobywa nieznaną biografię Marii Rundo (później Borowskiej) z czasu II wojny i tuż po wojnie (Maria Rundo była pierwowzorem bohaterki opowiadania Tadeusza Borowskiego Pożegnanie z Marią). Opiera się na materiałach źródłowych znajdujących się w Archiwum Biblioteki Uniwersyteckiej w Lund, przede wszystkim na Protokole przesłuchania świadka Marii Rundo z 1946, czyli zapisie jej zeznania, które zostało złożone przed pracownikami Polskiego Instytutu Źródłowego i zdeponowane w archiwum PIŹ w Lund. Na podstawie tego i innych dokumentów z archiwum PIŹ oraz osobistego dossier Zygmunta Łakocińskiego, założyciela PIŹ, zrekonstruowano w artykule okres uwięzienia Marii Rundo na Pawiaku, w obozach koncentracyjnych oraz podczas uchodźczego pobytu w Szwecji.

Słowa klucze: Maria Rundo, Maria Borowska, Maria Bayer, Polski Instytut Źródłowy, Protokół przesłuchania świadka, Auschwitz, Ravensbruck, Lund – Szwecja, kobieca biografia wojenna

Artykuł Koncentracja jako metoda wyniszczenia (Ravensbrück) wychodzi od frazeologizmu ‘obóz koncentracyjny’ i wskazuje na semantyczny brak symetrii jego członów, odzwierciedlający niedoważenie aspektu koncentracji w praktyce badania doświadczenia lagrowego i jego zapisów. Tekst opiera się na materiałach źródłowych (relacje więźniarek) dotyczącym FKL Ravensbrück i podejmuje problem koncentracji, jako metody ich eksterminacji. Prezentuje kobiece doświadczenie obozu przez przymusowe doznawanie cielesnej współobecności i różne tego aspekty: homogenizację społeczności, dewastację intymności, wpływ braku fizycznej przestrzeni na stany psychiczne i postawy, rozprzestrzenianie się brudu i chorób. Skrajna koncentracja mająca miejsce w Ravensbrück w 1944 i 1945 roku doprowadziła do ekstremalnego chaosu, w którym załamały się wszystkie, nawet lagrowe struktury.

Słowa kluczowe: kobiety, doświadczenie, obóz koncentracyjny, lager, koncentracja, Ravensbrück, stłoczenie

Artykuł wyzyskuje pojęcia świadomości i pamięci mięśniowej, skonceptualizowane przez Kirsten Hastrup, do opisu kobiecego doświadczenia obozu koncentracyjnego. W konsekwencji w centrum uwagi staje obozowe ciało (kobiece), jako nie jedynie przedmiot przemocy, ale centrum wydarzeń, wyposażone w doniosłość własnej antropologicznej biografii. Przegląd doświadczeń somatycznych może prowadzić do rozważania sytuacji jednostkowego cielesnego podmiotu doświadczającego, zarazem „dokumentującego”, zatrzymującego w ciele te doświadczenia (pamięć mięśniowa) oraz i – w szerszej perspektywie – do namysłu nad lagrowym ciałem – analogiem kultury obozów koncentracyjnych (Mary Douglas). Perspektywa obozowego ciała nakazuje w mało powszedniej optyce usytuować np. topografię obozu, gender lagrowej pracy, spektrum ról społecznych związanych z podległością i władzą, ale też symptomów PTSD, dziedziczenia traumy, czy nowego rozumienia więzi z grupą samoidentyfikacji.

Słowa kluczowe: pamięć mięśniowa, kobiety, doświadczenie, obóz koncentracyjny, trauma, pamięć, dziedziczenie traumy, postpamięć

Rec.: Marta Tomczok, Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia- popkultura
Słowa kluczowe: Zagłada, popkultura, procesy kulturotwórcze, postpamięć, narracje pojedwabieńskie

Artykuł jest poświęcony analizie dramatu Lalka z łóżka numer 21 (Lutka sa kreveta broj 21) Đorđe Lebovicia, twórcy m.in. napisanego we współpracy z Aleksandrem Obrenoviciem sztuki Niebiański oddział (Nebeski odred) z 1956 roku, pierwszego dramatu w socjalistycznej Jugosławii, który otwarcie podejmował problematykę Holokaustu. Pierwsza telewizyjna prezentacja dramatu Lalka z łóżka numer 21 odbyła się w Jugosławii w 1966 roku. W Polsce sztuka Lebovicia nie doczekała się wystawienia, choć w 1970 roku. TVP zrealizowała spektakl według tekstu autora. Dramat podejmuje problem kobiecego doświadczenia przymusowej prostytucji w lagrach oraz jego późniejszej tabuizacji, stygmatyzacji i hierarchizacji tych kobiet jako ofiar. Lebović porusza co najmniej trzy główne zagadnienia: wyzwań (prawnych, etycznych, ale i czysto językowych), jakie stanęły przed powojennym systemem sądowniczym, kwestię wiktymizacji oraz splecionej z nią genderowej opresji heroistycznej.
Słowa kluczowe: Đorđe Lebović, dramat, Holokaust, przymusowa prostytucja, genderowa opresja

Artykuł zawiera odczytanie utworu Jana Lechonia ze zbioru Srebrne i czarne. Wskazuje na związki tekstu z homoseksualnym doświadczeniem autora, i takie ukształtowanie, które (m. in. poprzez intertekst) wydobywa jego homotekstualny charakter i wyraża tęsknotę za bezpieczeństwem homoseksualnej enklawy.