Esej zwraca uwagę na zagadnienia prawnego i etycznego upodmiotowienia ekshumowanych szczątków ofiar ludobójstwa wojny lat dziewięćdziesiątych w Bośni i Hercegowinie. W myśl założeń polityki nadziei, polityki pamięci oraz bio- i nekropolityki, jak również badań nad płcią poddano analizie formy współpracy między nauką (międzynarodowe służby medyczne), biurokracją (państwowe zarządzanie wielokulturowością) oraz religią (rytuały pochówku). W tekście zostaje też zdiagnozowany problem impasu podczas procesu identyfikacji ludzkich szczątków. Postawiono wiele trudnych pytań o (narodową, etniczną, płciową) przynależność ekshumowanych kości oraz o obecne i przeszłe praktyki ich reifikacji jako ofiar etnicznych. W tym kontekście rozważane jest pytanie o perspektywę polityki nadziei po ludobójstwie oraz w okresie transformacji po 1995 r. Tekst pokazuje na przykładach twórczości poetek (Adisa Bašić, Ferida Duraković) i prozaiczki (Šejla Šehabović), że w BiH to kobiety najgłębiej przepracowują traumę niedawnej przeszłości.
Słowa kluczowe: polityka pamięci, ludobójstwo, Bośnia i Hercegowina, kość/ciało,
płeć/gender, transformacja