Artykuł wypróbowuje chronopoetykę jako metodę badania związków pomiędzy poetyką historyczną i miarami czasu, w metodologicznej perspektywie relacji pomiędzy literaturoznawstwem i kulturową historią technologii. Wyeksponowanym wątkiem tej problematyki są sposoby alegoryzacji zegara/zegarka w ujęciach poezji dawnej i dwudziestowiecznej.
Słowa kluczowe: Chronopoetyka, zegar/zegarek mechaniczny, wczesna nowożytność, poezja, alegoria
Artykuł dotyczy wybranych renesansowych inicjatyw genologicznych zmierzających do modernizacji średniowiecznej kroniki uniwersalnej. Marcantonio Coccio Sabellico (Rapsodie historiarum Enneadum […], 1498, 1504) przedłożył wersję humanistyczną, rezygnując z periodyzacji według wieków świata i czterech monarchii na rzecz sekularnego systemu chronologicznych ennead („dziewiątek”). Bardziej konserwatywny Johannes Nauclerus (Memorabilium omnis aetatis […], 1516) zaproponował rozwiązanie kompromisowe: utrzymał kanon periodyzacji, ale nałożył nań „nakładkę” w postaci 130 Generacji. Johannes Carion (Chronica, 1533) przystosował model średniowieczny do potrzeb protestantyzmu, reinterpretując koncepcję czterech monarchii. Wreszcie inicjatywa Marcina Bielskiego (Kronika wszytkiego świata, 1551) polegała na radykalnej rekompozycji, czyli encyklopedycznej kolekcji względnie niezależnych części, w wybiórczym, samodzielnym nawiązaniu do poprzedników.
Słowa kluczowe: renesans, gatunek, kronika uniwersalna, periodyzacja, kompozycja
Dariusz Śnieżko
Uniwersytet Śląski
Przywracanie głosu
Rec. Tomasz Nastulczyk, Piotr Oczko Homoseksualność staropolska. Przyczynek do badań, Collegium Columbinum, Kraków 2012.
Słowa kluczowe: kultura staropolska, homoseksualność, studia gejowskie, dyskurs emancypacyjny, tradycja, kanon.
Przedmiotem szkicu są związki historiografii i literatury (zwłaszcza historiografii i literatury epok dawnych) w kontekście zmiennych relacji pomiędzy głosem i pismem (a także drukiem), rozumianymi jako następujące po sobie dominanty komunikacyjne. Na wstępie przypomniana została zależność pomiędzy piśmiennością a historycznością i literackością, następnie problematyzacji została poddana antynomia głos – pismo. W dalszej części zostały omówione odniesienia historiografii do kontekstu praktyk oralnych w aspekcie metodologicznym, konceptualnym, pragmatycznym, genologicznym i komunikacyjnym, a także – ostatecznie zwycięskie – dążenia przeciwne. W zakończeniu wskazano na nowe znacznie opozycji głos – pismo na tle współczesnej refleksji etycznej.
Przedmiotem szkicu są staropolskie ujęcia literackie somatycznych doświadczeń lektury
Analiza motywu swojskości i obcości w gatunku kroniki uniwersalnej na przykładzie Kroniki wszytkiego świata M. Bielskiego