Punktem wyjścia jest w tym artykule analiza semantyczna rzadko dziś używanego słowa „atopia”, które powiązane z kwestią „stadności” i „jednostkowości” ma za zadanie opisać sytuację podmiotu w dobie ponowoczesnej, przede wszystkim zaś doświadczenie ponowoczesności. Atopia łączy się z alienacją we współczesnym świecie, jest nie-miejscem zbliżonym do derridiańskiej différance, bowiem plasuje się pomiędzy biegunami jednoznacznych, kategorycznych stanowisk. Źle znosi sądy definitywne i niepodważalne nieuchronnie wiodące do opinii obiegowych (doxa). W sensie etycznym z doświadczenia atopii wyłania się ostentacyjny protest przeciw ograniczającym wpływom wszechobecnej kultury masowej (relacje międzyludzkie, uniwersytet, polityka, etc.).

Artykuł przedstawia nowy paradygmat w badaniach komparatystycznych określany mianem komparatystyki kulturoznawczej. Niniejsza propozycja odwołuje się do nie-klasycznych nurtów współczesnej humanistyki, przede wszystkim do popularnych na Zachodzie studiów kulturowych. W centrum projektu sytuowany jest kulturalizm i konstruktywizm, bazujący na społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury Jerzego Kmity, wzmocniony o ideę wspólnot interpretacyjnych Stanleya Fisha. Zwraca się także uwagę na etyczne uwikłanie humanistyki. Tak zarysowana propozycja metodologiczna wpisuje się w zwrot kulturalistyczny we współczesnej humanistyce

Szkic poświęcony jest omówieniu kultury popularnej w kontekście dwóch pojęć: prefiguracji i postfiguracji. Autorka dowodzi, iż druga z tych kategorii jest właściwym narzędziem do opisu przepływu tematów i obrazów w literaturze popularnej i na innych polach (np. film muzyka). Kultura popularna jest tu opisana jako patrząca jednocześnie do przodu – w poszukiawaniu nowych elementów, by przyciągnąć widza – i wstecz – zastanawiając się nad własnymi gatunkami, formułami i schematami. Pojęcie postfiguracji jest proponowane jako kategoria opisu dla tych dwóch przeciwstawnych tendencji.

Biografia Daisy i Violet Hilton, sióstr syjamskich występujących na scenach światowych w pierwszej połowie XX wieku pozwala zyskać wgląd w procesy kulturowej redefinicji przypadków niezwykłych (niegdyś określanych jako monstrualne). Bliźniaczki rozgrywały swoje życie w układzie sprzężonych ze sobą mechanizmów patologizacji odmienności, stygmatyzacji i marginalizacji jednostek odbiegających od normy. Prowadziły nieustanną pracę nad negocjowaniem swojej tożsamości – próbowały być artystkami scenicznymi, a nie ludzkimi osobliwościami czy przypadkiem patologii. Śledząc losy sióstr widzimy, jak kondycja cielesna wikłana jest w sieć narracji i praktyk kulturowych niekoniecznie ze sobą zgodnych, ale dysponujących ogromną siła kształtowania ludzkich losów.

Artykuł jest próbą rekonstrukcji awangardowego projektu nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego, krystalizującego się w latach 1912-1937 w grupie warszawsko-wileńskiej, w polemicznej dyskontynuacji wobec równocześnie projektu pozytywistycznego, jak symbolistycznego (fenomenologiczno-hermeneutycznego). Zdaje sprawę z trudności jego odtworzenia, wynikających głównie z faktu, że podstawową formą aktywności Pierwszej Awangardy Literaturoznawczej zarówno w Polsce, jak w innych regionach Europy Środkowej i Wschodniej były studenckie koła naukowe. Wskazuje, że nowatorskie koncepcje wyłaniające się w zespołowej pracy grupy ustanowiły model literaturoznawstwa podjęty w fazie powojennego strukturalizmu i wbrew krytykom trwały do dzisiaj.

Szkic odpowiada na zastrzeżenia niektórych krytyków badań postkolonialnych dotyczące rzekomego „prymitywizmu” takiego podejścia. Autor na wstępie omawia najistotniejsze problemy teorii postkolonializmu, by następnie umieścić postkolonializm w kontekście polskim i zastanowić się nad perspektywami zastosowania teorii postkolonializmu do ponownego odczytania literatury polskiej.

Przedmiotem szkicu są związki historiografii i literatury (zwłaszcza historiografii i literatury epok dawnych) w kontekście zmiennych relacji pomiędzy głosem i pismem (a także drukiem), rozumianymi jako następujące po sobie dominanty komunikacyjne. Na wstępie przypomniana została zależność pomiędzy piśmiennością a historycznością i literackością, następnie problematyzacji została poddana antynomia głos – pismo. W dalszej części zostały omówione odniesienia historiografii do kontekstu praktyk oralnych w aspekcie metodologicznym, konceptualnym, pragmatycznym, genologicznym i komunikacyjnym, a także – ostatecznie zwycięskie – dążenia przeciwne. W zakończeniu wskazano na nowe znacznie opozycji głos – pismo na tle współczesnej refleksji etycznej.

W niniejszym tekście – nocie edytorskiej do przygotowanego wydania fototypicznego – prezentujemy pokrótce losy tekstów z pierwszego numeru miesięcznika „Europa”, który ostatecznie nie ukazał się drukiem; część z nich weszła w obieg czytelniczy, w innych warunkach politycznych i częściowo innej wersji tekstu – choćby wiersze Ważyka, których losy szczegółowo przedstawiamy.

Recenzja ksiązki Agaty Stankowskiej, Poezji nie pisze się bezkarnie. Z teorii i historii tropu poetyckiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2007.

Recenzja książki: Joanna Partyka, „Żona wyćwiczona” Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku, Warszawa IBL, 2004.

Pożegnanie dr Krystyny Sierockiej (1929-2007)

Autorka analizuje cztery obiegowe opinie dotyczące macierzyństwa: macierzyństwo jest normalne, macierzyństwo jako powielanie matrycy, macierzyństwo jest publiczne i aseksualna matka. Podstawą takiego podziału jest przyjęcie do wiadomości faktu, że w każdej kulturze istnieje stereotyp macierzyństwa, czyli zespół obiegowych opinii o roli matki, jej prawach i obowiązkach.. Domino i Księga początku Anny Nasiłowskiej oraz Polka Manueli Gretkowskiej to w ostatnich latach najciekawsze pozycje, którym udało się wzniecić dyskusję na temat sposobu mówienia o macierzyństwie w literaturze. Autorka zastanawia się, czy w tych utworach mamy do czynienia z całkowitą deszyfracją myślenia o macierzyństwie. Okazuje się że nie do końca.

Tekst jest próbą analizy zjawisk narracyjnych we współczesnej prozie w świetle teorii wykładników fikcji. Za jeden z fenomenów możliwych i naturalnych jedynie w fikcji uznaje wierne przytaczanie dialogów, które miały miejsce w znacznej odległości czasowej od chwili wypowiedzi. Dotyczy to również narracji autodiegetycznej. Większość przykładów strategii tekstowych związanych z tym zjawiskiem pochodzi z polskich autofikcji (Huelle, Chwin, Dichter), czyli tekstów pogranicznych, hybrydalnych, które tematyzują grę między zmyśleniem a referencją.

Recenzja książki Pawła Dybla: Zagadka „drugiej płci”. Spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i feminizmie, Wydawnictwo UNIVERSITAS, Kraków, 2006

Tematem podjętym w niniejszym artykule są modele uprawiania literatury w Internecie. Autorka stara się wykazać, że literatura internetowa, hipertekstualność jest zagadnieniem wyjątkowo ważnym dla współczesnej teorii literatury i badań krytycznoliterackich, a umieszczenie go jedynie w sferze zainteresowań mediami zubaża refleksję rozumienia i interpretacji teksu literackiego. W artykule zaprezentowane zostały definicje hipertekstualności oraz prześledzone projekty hipertekstualne (proza, liryka). Autorka sformułowała tezę o hipertekstualności jako kolejnej realizacji szeroko rozumianej intertekstualności, zdaniem Autorki hipertekstualność wpisuje się w przemiany form literackich – w szeroko pojętą dekonstrukcję form, w nowe doświadczenie języka.

Autorka stawia pytania o sposoby użycia ciała w feministycznych badaniach literackich, a ściślej mówiąc, o możliwości uczynienia z niego kategorii strukturalnej tekstu. Rozważa również problem metaforyzacji dyskursu cielesności (na przykładzie II-falowej krytyki feministycznej), który, zakładając absolutną tożsamość ciała i tekstu, dokonał faktycznie redukcji znaczenia obu tych kategorii. Autorka redefiniuje pojęcie ciała, materii i podmiotowości w duchu feminizmu korporalnego Elizabeth Grosz, by wprowadzić te kategorie do modelu korporalnej teorii narracji i wypracować narzędzia interpretacji tekstu, poddawanego (i poddającego się) cielesnej lekturze. Materiał interpretacyjny stanowią powieści Jeanette Winterson, których cielesność analizuje w odniesieniu do podmiotu, narracji, czasu i przestrzeni tekstu.

W artykule Richard Shusterman objaśnia charakter i strukturę stworzonej przez siebie dyscypliny filozoficznej – somatoestetyki. Następnie zaś analizuje złożone podejście Simone de Beauvoir do kwestii ciała w Drugiej płci, odnosząc sie zarówno do tych spośród jej argumentów, które mogłyby stanowić wsparcie dla pragmatycznego nastawienia somatoestetyki, jak i tych, które uznają koncentrację somatoestetyki na ciele za zagrożenie dla feminizmu

Tadeusz Grabowski (1871-1960) – polonista i romanista, profesor Uniwersytetu Poznańskiego był teoretykiem literatury i promotorem przełomu antypozytywistycznego w Polsce. Jego artykuł Nowa nauka o literaturze (1935) jest ciekawą i niedocenioną próbą wprowadzenia perspektywy komunikacyjnej i antropologicznej w badaniach literackich. Grabowski był opiekunem Koła Polonistów, które prowadziło przed wojną ożywioną działalność naukową. W 1935 r. zorganizowało Zjazd Kół Polonistycznych, na którym doszło do dyskusji i sporów metodologicznych między młodymi badaczami z Wilna, zafascynowanymi formalizmem rosyjskim (M. Rzeuska, J. Putrament), a zwolennikami metody socjologicznej i marksizmu (F. Siedlecki, S. Żółkiweski, D. Hopensztand).

Recenzja książki Krystyny Kłosińskiej: Miniatury. Czytanie i pisanie „kobiece”, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.

W artykule dyskusji poddana zostaje (postulowana m.in. przez G. Ritza) teza o obecności tekstów homoseksualnych w kanonie literatury polskiej. Autor omawia sposób funkcjonowania terminów literatura homoseksualna i kanon literacki , a także ich wzajemne związki. Homoseksualność utworu literackiego omawiana jest na tle komparatystycznym i na konkretnych literackich przykładach przy odwołaniu do ustaleń światowego i polskiego literaturoznawstwa. Konkludując autor stwierdza, że pojęcie literatura homoseksualna sytuuje się w porządku interpretacji (nie zaś w porządku historycznoliterackim) i poza tradycyjnie rozumianym kanonem literatury, choć nie wyklucza pojawienia się oddzielnego partykularnego kanonu literatury homoseksualnej/gejowskiej.