Artykuły: Hanna Gosk

Artykuł koncentruje uwagę na przykładowo wybranych utworach literatury polskiej, powstałych w XXI wieku, a traktowanych jak swoiste relacje („raporty”) na temat stanu świadomości ludzi w czasie szybko zachodzących  zmian cywilizacyjno-społecznych. Takich zmian jak narastanie różnic w zasobności społeczeństwa, dostępie do wiedzy i władzy, co wpływa na styl ludzkiego życia, horyzonty oczekiwań, sposoby rozumienia rzeczywistości; powoduje wykluczenia społeczne i obojętność na los drugiego człowieka oraz środowiska naturalnego. Antropologizujące podejście do utworu literackiego pozwala dostrzec skalę i ukierunkowanie wspomnianych procesów, a także ich konsekwencje społeczne.

Słowa kluczowe: antropologia literatury, codzienność potransformacyjna, raport, społeczne zmiany świadomościowe

Artykuł zawiera refleksję nad geopolitycznym, geopoetycznym i tożsamościotwórczym potencjałem literackiego obrazu galicyjskiego miasta Sambor i jego okolic powstałego pod piórami Artura Sandauera oraz Andrzeja Kuśniewicza, dla których to przestrzeń rodzinna. Galicyjska rzeczywistość przedwojennego Sambora doświadczana przez dwa różne podmioty, jeśli uwzględnić kryteria „rasy i klasy”, układa się w opowieść o światach równoległych, mimo bliskości przestrzennej oddzielonych od siebie wyrazistymi granicami (także topograficznymi). Realia topograficzne pełnią tu funkcje nieneutralne semantycznie, wykazują charakter interpretacyjny sygnalizujący pozycję podmiotu opisującego wobec materii opisywanej. W utworach obu pisarzy występuje nie tylko świadome wspominanie galicyjskiej małomiasteczkowej przeszłości, ale i efekt działania pamięci nawykowej (dotyczącej wyobrażenia o tym, co „normalne”, a więc zwykle nieproblematyzowane), która to pamięć tworzy opowieść niedostrzeganą.

Artykuł stawia tezę, iż kontekst historyczny oraz polityczno-społeczny procesów modernizacyjnych, zachodzących na ziemiach polskich od końca wieku XIX po dzień dzisiejszy sprawił, że wyzwalaniu się z rozmaitych form opresji zarówno w życiu jak i w literaturze towarzyszyły znaczące efekty długotrwałego pozostawania w stanie zależności. Odciskały one ślady na procesach emancypacyjnych, i kształtowały tożsamości podmiotów. Studia postzależnościowe służą badaniu struktur poznawczych, których charakter wynika z pozostawania podmiotu najpierw w stadium długotrwałej niesuwerenności, potem zaś pragnącego ten stan rzeczy zmienić i odreagować. Obydwa procesy funkcjonują do dziś w polskich realiach jako naturalne i niewidzialne.

Artykuł stawia tezę, iż kontekst historyczny oraz polityczno-społeczny procesów modernizacyjnych, zachodzących na ziemiach polskich od końca wieku XIX po dzień dzisiejszy sprawił, że wyzwalaniu się z rozmaitych form opresji zarówno w życiu jak i w literaturze towarzyszyły znaczące efekty długotrwałego pozostawania w stanie zależności. Odciskały one ślady na procesach emancypacyjnych, i kształtowały tożsamości podmiotów. Studia postzależnościowe służą badaniu struktur poznawczych, których charakter wynika z pozostawania podmiotu najpierw w stadium długotrwałej niesuwerenności, potem zaś pragnącego ten stan rzeczy zmienić i odreagować. Obydwa procesy funkcjonują do dziś w polskich realiach jako naturalne i niewidzialne.

Recenzja: Jan Kieniewicz, Ekspansja, kolonializm, cywilizacja, DiG, Warszawa 2008.

W tekście omówione zostały wybrane międzywojenne reportaże, wspomnienia, zapisy eseistyczno-wspomnieniowe poświęcone problematyce wschodnich województw II Rzeczpospolitej (Kresów). Ich lektury dokonano z uwzględnieniem perspektywy postcolonial studies, co pozwoliło pokazać, jak funkcjonuje ówczesny polski dyskurs dominujący, tj. ustanawiający naturalizowaną formę reprezentacji i skalę wartości w niefikcjonalnym zapisie na temat tych ziem. Analiza dowodzi, iż międzywojenny dyskurs kresowy, który występuje w przywołanych tekstach, ujawnia jednocześnie cechy dyskursu kolonizatora jak i dyskursu byłego skolonizowanego tzn. dyskursu postzależnościowego (związanego z sytuacją uwolnienia się od zależności zaborowej).