Articles: Jan Sowa

Artykuł podejmuje próbę opisu i wyjaśnienia współczesnego kryzysu demokracji liberalnej i tryumfów populizmu, w kategoriach psychoanalitycznych ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji Realnego Jacques’a Lacana. Autor argumentuje, że wydarzenia ostatnich dekad przeczą tezom poststrukturalizmu mówiącym o autonomii porządku symbolicznego i możliwości odraczania spotkania z Realnym. Przekonuje również, że sukcesy populizmu interpretować należy jako niechcianą, chociaż nieuniknioną konsekwencję modelu reprezentacji politycznej obowiązującego w obrębie nowoczesnego parlamentaryzmu. W końcowej części autor szkicuje możliwy kształt radykalnie demokratycznego ustroju politycznego opartego na losowaniu, które w duchu psychoanalizy Lacana oraz realizmu spekulatywnego intepretuje jako właściwy sposób mapowania Realnego współczesnej polityki.

Słowa kluczowe: populizm, postmodernizm, poststrukturalizm, Realne, Lacan, demokracja.

Artykuł zainspirowany lekturą Polityki wrażliwości Michała Pawła Markowskiego. Krytyka diagnoz oraz propozycji w niej przedstawionych wpleciona zostaje w szerszą polemikę z poststrukturalistyczną teorią kultury. Zdaniem autora nie jest ona w stanie uchwycić specyfiki współczesnej kultury ani refleksji nad nią, przez co słabo sprawdza się w roli teoretycznego fundamentu badań humanistycznych. Artykuł przedstawia zarys alternatywnego pomysłu na uprawianie humanistyki. W jego centrum umieszczono pytanie o emancypację. Autor uważa, że humanistyka powinna przede wszystkim pomagać w konstrukcji takiej podmiotowości – zbiorowej i indywidualnej – która pozwoli współczesnemu człowiekowi – jako jednostce oraz jako gatunkowi – w sposób autonomiczny i wolny od alienacji budować wspólny, ludzki świat.

Recenzja: P. Czapliński, Resztki nowoczesności. Dwa studia o literaturze i życiu, Wydawnictwo
Literackie, Kraków 2011.