Artykuły: Jerzy Franczak

Książka Tomasza Mizerkiewicza pt. Niewspółczesność. Doświadczenie temporalne w polskiej literaturze najnowszej skłania do namysłu nad różnymi trybami doświadczania czasu i ich literackimi reprezentacjami. Artykuł przynosi próbę uporządkowania zagadnień takich jak synchroniczność zjawisk różnorodnych oraz niepokojące anachronizmy, relacje między czasem historycznym a zbiorowymi i indywidualnymi narracjami tożsamościowymi, iluzje epoki posthistorycznej i prezentyzm przełomu wieków. Przedmiotem rozważań staje się również asynchronia, opór kulturowy oraz subwersywny potencjał właściwy literaturze.

Słowa kluczowe: czas w literaturze, doświadczenie historyczne, postmodernizm, opór kulturowy

Artykuł proponuje wielostronną interpretację dwóch najważniejszych manifestów polskiego futuryzmu, napisanych przez Brunona Jasieńskiego i opublikowanych w 1921 roku. Paradoksy i aporie tego programu streszczają się w sprzecznych konceptualizacjach czasu (historii, tradycji, postępu), którym towarzyszą nieuzgadnialne afekty (od euforii po melancholię) i postawy (od radykalnego egalitaryzmu po wyniosły elitaryzm). Ten splot zagadnień rozpatrywany jest w kontekście marksizmu jako najważniejszego dyskursu emancypacyjnego nowoczesności, tudzież w perspektywie współczesnej teorii awangardy i filozofii sztuki. Same manifesty traktowane są natomiast w kategoriach śladu, jako tekstowe pochodne procesu programowania sztuki i życia.

Słowa kluczowe: Awangarda, futuryzm, Bruno Jasieński, marksizm, Jacques Rancière

Artykuł proponuje rekonesans badawczy wielkiego fenomenu kulturowego, nazwanego postapokaliptyką. Wyodrębniony na podstawie kryteriów formalnych zestaw tekstów i praktyk zostaje poddany wielostronnej problematyzacji: jako późnonowoczesna refiguracja apokaliptycznego imaginarium, epokowa adaptacja głównych tematów katastrofizmu, zastępcza ekspresja traumatycznych doświadczeń historycznych, a także swoiste laboratorium filozoficzne i antropologiczne. Przedstawiona na koniec perspektywa badawcza pozwala wyodrębnić kształtujące postapokaliptykę zbiorowe fantazmaty oraz rozważyć jej ambiwalentną polityczność.

Słowa kluczowe: Postapokaliptyka, apokalipsa, katastrofizm, trauma, ponowoczesność

Artykuł ten prezentuje teorię literatury Jacquesa Ranciere’a, który dowodzi, że wymiar estetyczny jest przyrodzony polityce, a sztuka jest zawsze już polityczna, w tym sensie, że jej formy proponują nowe paradygmaty dla wspólnoty. Zarówno literatura, jak polityka oferują nowe sposoby wrażania rzeczywistości. Teorię tą zajmuje szczególnie tak zwany estetyczny reżim sztuki, który zrywa z rozmaitymi hierarchiami innych reżimów („etycznego” czy „reprezentacyjnego”). Taki artystyczny egalitaryzm odpowiada zburzeniu realnych społecznych i politycznych hierarchii. Historia literatury musi każdorazowo określić tę korespondencję między formami literackimi a formami działania politycznego.

Recenzja książki: Barbara Sienkiewicz, Poznawanie i nazywanie. Refleksja cywilizacyjna i epistemologiczna w Polskiej poezji modernistycznej, Kraków 2007.

Autor proponuje odczytanie „Obłędu” Jerzego Krzysztonia w perspektywie Foucaultowskiej, skupiając się na kliszach i paradoksach narracyjnych.

Wojciech Tomasik w rozprawie „Ikona nowoczesności” bada literackie przedstawienia kolei, konfrontując je z rozmaitymi tekstami kultury (sztuki plastyczne, architektura, publicystyka itd.). Kolej okazuje się alternatywną (względem miasta) esencją nowoczesności; w jej zmieniających się reprezentacjach objawiają się nadzieje i lęki człowieka wystawionego na konfrontację z siłami modernizacji

Autor dowodzi, iż Sny Marii Dunin odzwierciedlają poszukiwanie źródłowego chaosu i równoczesne odkrywanie jego iluzyjności – regres w nieskończoność, będący esencją modernistycznej myśli