Autor uznaje tradycję nihilizmu w jego Nietzscheańskiej i Heideggerowskiej wersji za przydatną do interpretacji wielu ważnych zjawisk dwudziestowiecznej sztuki i literatury. Stawia tezę, iż ontologia słaba, w swych różnych wersjach, nie tylko znalazła dobitny wyraz w nowoczesnej sztuce i literaturze, lecz wręcz ukształtowała jej ontologiczne i estetyczne podstawy. Autor skupia się na tym jak różne praktyki, dyskursy i dziedziny ludzkiej ekspresji usiłowały nazywać to zjawisko, które postrzega nie tylko jako akademicki problem, ale jako żywe doświadczenie naszych czasów.

Uwagi o życiu polskich emigrantek na podstawie ich utworów literackich.

Odpowiedź na polemikę Henryka Markiewicza, zamieszczoną w niniejszym numerze. Autorka broni tezy o rzeczywistej nieobecności lub, co gorsza, pozornej tylko obecności (zdeformowanej, uproszczonej, a zwłaszcza pusto- i gołosłownej) nowoczesnego literaturoznawstwa środkowo-wschodnioeuropejskiego, w tym także koncepcji Ingardena, w kanonie nowoczesnego i ponowoczesnego literaturoznawstwa światowego.

Helen Vendler w ostatniej książce opisuje monologi kierowane do niewidzialnych słuchaczy w poezji George’a Herberta, Walta Whitmana i Johna Ashbery. Wprowadza podział na zwroty horyzontalne dotyczące do ludzi (horizontal address), oraz zwroty wertykalne odnoszące się do postaci nieosiągalnej lub przewyższającej człowieka (vertical address). Obserwując dynamikę przekształceń tych monologów w obrębie twórczości każdego autora, zwraca szczególną uwagę na przekształcenia tradycyjnych zwrotów wertykalnych w horyzontalne. Pyta, dlaczego wybór poetów pada na kogoś niedostępnego oraz w jakim stopniu zbudowane w wierszach relacje imitują związki z życia i odzwierciedlają współczesne normy komunikacji. Zdaniem Vendler ta najintymniejsza liryka staje się źródłem pośredniej ekspresji lub rewizji tych norm, ma tym samym dla niej znaczący walor etyczny i kulturowy.

Prezentacja rysującej się rewizji poglądów na swoistość procesów myślowych i aktów komunikacji międzyludzkiej. Autorka dochodzi do wniosku, iż przyszedł chyba czas, by zrezygnować z wysoce systemowych koncepcji na rzecz intuicyjnych i bardziej zdroworozsądkowych postaw badawczych, zwłaszcza na gruncie badań odbioru literatury

Komentarz do: Danuta Ulicka, Literaturoznawcze dyskursy możliwe „Universitas”, Kraków, 2007. Autor nie zgadza się z tezą Danuty Ulickiej o „nieobecności [Romana] Ingardena w myśli literaturoznawczej ostatnich dwudziestu lat”, zwłaszcza u dekonstrukcjonistów. Markiewicz dowodzi, iż właśnie w tym dwudziestoleciu światowe uznanie dla Ingardena jako klasyka myśli literaturoznawczej nie tylko nie osłabło, ale się upowszechniło. Wśród przedstawicieli swego pokolenia znajduje się na pewno w pierwszej dziesiątce najczęściej przypominanych.

Zabawna próba zbadania fenomenu kulinarnego show Jamiego Oliviera z perspektywy antropologii życia prywatnego.

Komentarz do tekstu Sary Danius, publikowanego w niniejszym numerze. Autor dowodzi, iż zmysły modernizmu – sprzężone z udoskonalonymi wciąż kamerami, aparatami fotograficznymi, urządzeniami do rejestracji i reprodukcji zjawisk fizycznych – penetrować zaczęły nie opisywane wcześniej rejony rzeczywistości i eksplorować ukryte dotąd obszary widzenia.

Wojciech Tomasik w rozprawie „Ikona nowoczesności” bada literackie przedstawienia kolei, konfrontując je z rozmaitymi tekstami kultury (sztuki plastyczne, architektura, publicystyka itd.). Kolej okazuje się alternatywną (względem miasta) esencją nowoczesności; w jej zmieniających się reprezentacjach objawiają się nadzieje i lęki człowieka wystawionego na konfrontację z siłami modernizacji

Wybór recenzji z hiszpańskiego tłumaczenia Ferdydurke Witolda Gombrowicza opublikowanych w latach 1947-1948 w Argentynie, Chile, Meksyku i na Kubie.

Artykuł poświęcony sztyletnikom – najgłębiej zakonspirowanej grupie spośród wszystkich organów tworzących podziemne państwo w czasie powstania styczniowego. Początkowo sztyletnicy mieli chronić rząd przed agentami rosyjskimi, szybko jednak otrzymali oni prawo wykonywania wyroków śmierci. Autorka opisuje sposób, w jaki sztyletników prezentuje historiografia i literatura, zauważając, iż doświadczenie zbrodni, zamachu i kryzys etyczny przetwarzane są na wiele sposobów nieraz ze sobą sprzecznych.

Artykuł poświęcony jest osobliwym relacjom – biograficznym i literackim (intertekstualnym) – pomiędzy Gustawem Herlingiem-Grudzińskim i Witoldem Gombrowiczem. Związki biograficzne są niejasne: Herling-Grudziński poznał Gombrowicza już w międzywojniu, ale nie odnowił znajomości po wojnie, mimo że obaj pisarze współpracowali z paryską „Kulturą”. Być może dlatego, że ideowe i filozoficzne stanowisko autora Kosmosu było dla niego nie do przyjęcia. Dlatego ustawicznie będzie polemizował z Gombrowiczem – i tę polemikę zaczyna już w roku 1938 wysoce krytyczną recenzją Ferdydurki a będzie ją kontynuował w swoim Dzienniku pisanym nocą. Spór ten wyrażał się już na płaszczyźnie poetyki diariusza, ale dotyczył spraw bardziej zasadniczych: sposobu rozumienia literatury, powinności pisarza wobec zbiorowości i – przede wszystkim – koncepcji rzeczywistości oraz modelu podmiotowości (człowieka).

(Re)wizje nowoczesności to próba komentarza książki, w której pojęcia nowoczesności i doświadczenia poddane zostały reaktywacji i dogłębnej analizie. Zbiór indywidualnych zapisów doświadczenia objaśnia współczesną karierę obydwu terminów, a ponadto, poprzez wielość perspektyw poznawczych, odkrywa przed czytelnikiem skomplikowane reguły organizujące życie w nowoczesnym (oraz ponowoczesnym) universum socjologiczno-kulturowym. Nowoczesność jako doświadczenie stanowi udaną próbę wskazania wyjścia z humanistycznego cul-de-sac.

Recenzja książki: R. Sendyka, Nowoczesny esej. Studium historycznej świadomości gatunku, Universitas, Kraków 2006

Na początku artykułu przedstawiam rozpowszechniony w okresie Młodej Polski stereotyp mieszczanina-filistra, który zakorzeniony jest zarówno w poglądach z przełomu wieków XIX i XX, jak i w późniejszej refleksji. Następnie polemizuję z tym obrazem, zwracając uwagę na zróżnicowanie środowiska mieszczan oraz na udział w nim artystów i odwołując się do literatury dokumentu osobistego. Druga część tekstu poświęcona jest problemom metodologicznym. Dystans między badaczem a przedmiotem okazuje się trudny do przezwyciężenia, a relacja dominacji – zachowana. Pojawia się więc potrzeba negocjowania innego języka i sposobu problematyzacji.

Autorka analizuję rolę nowoczesnych machin, które zaczynają służyć celom estetycznym w powieści Prousta W poszukiwaniu straconego czasu. Kolej żelazna, fonografia, telegrafia, telefonia, kinematografia, technika rentgenowska, automobile, samoloty – wszystko to w Poszukiwaniu panoramicznie przechodzi nam przed oczyma i wzmacnia wielki temat opowieści: czas utracony. Nowoczesność, powiada Danius, przynosi ze sobą emancypację zmysłów, polegającą tym, że nie są już one wyłącznie narzędziem poznania ale przeniesione zostają do sfery estetyki.

Punktem wyjścia szkicu jest spostrzeżenie, że nowe konceptualizacje polskiego modernizmu, jakie pojawiają się od końcowych lat 90. (Nycz, Bolecki i in.) najczęściej pomijają lub ewidentnie marginalizują twórczość Stanisława Wyspiańskiego, centralnej figury literatury Młodej Polski. Autorka próbuje odpowiedzieć na pytanie, dlaczego tak się dzieje, pokazując wewnętrzną dynamikę dwu współwystępujących postaci polskiego modernizmu: stricte modernistycznej i neromantycznej, i na ich styku, w punkcie zawęźlenia sytuując Wyspiańskiego.

O przemianach w podejściu do modernizmu w drugiej połowie lat 90. XX wieku.

Recenzja książki: P. Próchniak, Pęknięty płomień. O pisarstwie Tadeusza Micińskiego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006.

Wstęp do numeru 3/2008, Inne twarze nowoczesności