Artykuły: Justyna Kowalska-Leder

Artykuł poświęcony jest analizie jednych z najbardziej poczytnych polskich bestsellerów „z Auschwitz” autorstwa Niny Majewskiej-Brown. Pisarka, wykorzystując formułę melodramatu oraz mechanizm narracyjnego fetyszyzmu, petryfikuje wyobrażenia, które przez dziesięciolecia wbudowały się w polskie imaginarium, a teraz stanowią fundament polityki historycznej państwa. Autorka konsekwentnie eksponuje cierpienie i bohaterstwo narodu polskiego, usuwa w cień Zagładę, a jeśli o niej napomyka, to wprowadzając wątek „pomocowy”. Polska w jej powieściach to – w wersji rustykalnej – kraina swojskości, zamieszkała przez ludzi pracowitych, skromnych, łagodnych i religijnych, natomiast w miejskiej odsłonie – przez ludzi o silnej świadomości ideowej, zaangażowanych w konspirację i w imię wartości narodowo-katolickich podążających zmitologizowanym polskim szlakiem – od alei Szucha przez Pawiak do obozu koncentracyjnego.

Słowa klucze: polskie bestsellery „z Auschwitz”, beletrystyka obozowa, powieść popularna, melodramat, narracyjny fetyszyzm, Zagłada

Artykuł pokazuje, że jednym z doświadczeń tak zwanych świadków Zagłady było rozpoznanie skali wrogości polskiego społeczeństwa wobec Żydów. Zjawisko to dało się zaobserwować szczególnie na prowincji, gdzie zbrodnia nie dokonywała się za murami gett, lecz na ulicach czy kirkutach. Traumatyczny potencjał widoku Polaków uczestniczących w Zagładzie ukazuje dziennik Stanisława Żemińskiego, a także świadectwa Zygmunta Klukowskiego i Tadeusza Markiela. Antysemicki afekt wpisany w podwaliny kultury polskiej można dostrzec nie tylko w postawach mieszkańców prowincji, lecz również w wypowiedziach wybitnych intelektualistów, takich jak Maria Dąbrowska czy Andrzej Bobkowski. Ich dzienniki zawierają, ujawnione dopiero przed kilkoma laty, passusy świadczące o wrogości wobec Żydów i braku empatii w stosunku do ofiar Zagłady.

Słowa kluczowe: świadek, Zagłada, stosunki polsko-żydowskie, współudział w Holokauście, antysemityzm, okupacyjne dzienniki Polaków

Tekst poświęcony jest analizie okupacyjnych dzienników dzieci Holokaustu, które prowadziły swoje zapiski w języku polskim. Diarusze lub ich ocalałe fragmenty pozwalają zobaczyć z dziecięcej perspektywy kilka miejsc na ziemiach polskich w różnych etapach drugiej wojny światowej. Analizowane dzienniki charakteryzują się wyraźną politematycznością i heterogenicznością. Sprawy błahe i zabawne, dziecięce fantazje, pierwsze próby literackie przeplatają się z opisami tragicznych wydarzeń, bolesną refleksją czy rozmyślaniami natury filozoficznej. Rozmaite sposoby werbalnej ekspresji, szczególnie doświadczeń traumatycznych, są ważnym wątkiem prowadzonych tu rozważań. W artykule obecna jest perspektywa antropologiczna, zgodnie z którą dziennik jest traktowany nie jako tekst, lecz jako swoista praktyka codzienności.