Artykuły: Aránzazu Calderón Puerta

Aránzazu Calderón Puerta
Uniwersytet Warszawski
Przekaz międzypokoleniowy. Pamięć o antyfrankistowskim komunistycznym ruchu oporu
Tematem rozprawy jest formowanie się świadomości pokoleniowej dwóch generacji kobiet w swoistym akcie odzyskiwania pamięci. Powrót do zapomnianej historii opozycji konstytuuje świadomość pokoleniową uczestniczek tamtych wydarzeń. Jednocześnie zainteresowanie ich losami jest dla współczesnych kobiet poszukiwaniem tradycji poza w przeważającej mierze męską narracją głównego nurtu historiografii. Na gruncie literackim przejawem tego zjawiska są dziś w Hiszpanii powieści historyczne. Przedmiotem analizy są strategie narracyjne związane z odzyskiwaniem i redefiniowaniem tak rozumianej pamięci pokoleniowej. Na postawie dwóch konkretnych przykładów pokażę, jak pisarki „drugiego pokolenia” starają się odzyskać pamięć o walce komunistów przeciw frankizmowi po hiszpańskiej wojnie domowej. Pokolenie matek i babć buduje na nowo opowieść o sobie, równoległą z opowieścią o nich, w której współczesność – pokolenie córek i wnuczek – rozgrywa problem własnej tradycji i tożsamości.
Słowa kluczowe: pamięć międzypokoleniowa, hiszpańska powieść historyczna, narracje kobiet o komunizmie.

Artykuł odnosi się do kwestii przedstawienia z perspektywy gender historii Holocaustu w powojennych społeczeństwach Europy Środkowej. Postaram się pokazać funkcjonowanie przemocy seksualnej w kulturze oraz różne sposoby jej przedstawiania w tekstach literackich: z jednej strony ujmowanie jej jako znaku relacji między zantagonizowanymi wspólnotami mężczyzn (mitologizacja w sensie R. Barthesa), z drugiej jako ujawnienie kontinuum przemocy w patriarchacie – przemocy wobec konkretnych osób, przemocy strukturalnej i przemocy symbolicznej. Różnica ujęcia wynika, jak myślę, także z różnicy męskiego i kobiecego spojrzenia na sprawę gwałtu.

Dyskusja pracowników Ośrodka Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem dotyczy nowych perspektyw badawczych oraz metodologicznych związanych z tematem komunizmu. W ostatnich latach daje się zauważyć wyraźne ożywienie i wzrost zainteresowania problematyką komunizmu i PRL-u, choć od ich formalnego upadku upłynęło już prawie ćwierćwiecze. Komunizm i PRL stanowią trwały składnik współczesnego życia, nie sprowadzają się wyłącznie do przedmiotu akademickich czy eksperckich badań i interpretacji, lecz są stale powracającym tematem, motywem, punktem odniesienia współczesności. Waga tego tematu zachęca zatem do bardziej systematycznej, całościowej, a zarazem krytycznej analizy samego zjawiska, a także narosłych wokół niego dyskursów kulturowych i literackich.