Articles: Joanna Orska

W artykule przetestowana zostaje transmedialna formuła „filmu napisanego” (Pavle Levi’ego) czy też „kinopoezji” (Christopha Wall-Romany). W odniesieniu do eksperymentu realizującego założenia konstruktywizmu w sztuce artyści i teoretycy w Polsce zakładali zwykle ścisłą rozłączność dyscyplin, przy mocnym twierdzeniu o ich wzajemnej autonomii. Na przykładzie scenariusza niemego filmu „Kobieta i koła” Jana Brzękowskiego próbuję pokazać, jak takie założenia były realizowane w praktyce. Inspiracje technikami filmowymi w literaturze stanowią tylko jedno ze zjawisk zakładających transfer środków filmowego wyrazu do literatury i odwrotnie. Scenariusz Brzękowskiego – niezrealizowany za życia autora, a wykreowany według reguł programu „Poezji integralnej” – można potraktować właśnie jako szczególny przypadek „napisanego filmu”. Jego interpretacja nie jest możliwa bez transmedialnych założeń, determinujących syntezę środków poetyckich i filmowych – w nadrzędnej, twórczej formie montażu obrazów.

Słowa klucze: kinopoezja, awangarda, film abstrakcyjny, Brzękowski, eksperyment poetycki

Pojęcie zwrotu transnarodowego wiąże dziś swoje znaczenie ze zjawiskami globalizacji i usieciowienia kultury późnej nowoczesności; transnarodowość stanowi istotny suplement nie tylko dla komparatystyki, wpływając na tezy badaczy postkolonializmu czy debatujących nad tzw. literaturą światową. Opisuje ona także dzisiejszą scenę post-zimnowojennej debaty o kulturze w kategoriach przekraczających państwotwórczy dyskurs właściwy także dla polskiej historii literatury XX w. W perspektywie europejskiej nowoczesności, ale także dziś, badania literackie najczęściej powiązane są z tożsamościowymi narracjami narodów dominujących i ekonomicznie bądź politycznie im podporządkowanych. Celem tego artykułu jest przyjrzenie się z tej perspektywy nowym publikacjom podejmującym problematykę zwrotu transnarodowego.

Słowa kluczowe: zwrot transnarodowy, krytyka postkolonialna, world literature, globalizacja kultury, kultura sieciowa

Autorka artykułu zastanawia się, jak Brzozowski pojmował niezwykle ważne z perspektywy jego „filozofii pracy”, pojęcie romantycznej „twórczości”, które można interpretować także w kategoriach bardziej „współcześnie” rozumianej kreacyjnej aktywności jednostki. Korzystając z mało widocznych, ale obecnych w pismach Brzozowskiego odwołań do światopoglądu filozoficzno-literackiego romantyków jenajskich, Orska próbuje przełożyć przesłanki romantycznego pojęcia twórczości obecnego w Głosach (analiza dotyczy dokładnie Kilku uwag o stanie ogólnym literatury europejskiej) na swoiście pojętą, krytyczną „pracę tekstu”. Pozwala na to obecna w dotychczasowych lekturach Brzozowskiego tradycja interpretowania jego krytyki jako tekstu o charakterze żywym – dającego się rozumieć jako performatyw, niekoniecznie poddający się wymaganiom nowożytnych, teleologicznie zorientowanych języków filozofii.

Recenzja: Stanisław Brzozowski, „Głosy wśród nocy”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2007, s. 318

Recenzja. Agnieszka Kluba Autoteliczność – Referencjalność – Niewyrażalność. O nowoczesnej poezji polskiej (1918-1939), Wrocław 2004

Recenzja. Jacek Gutorow Na kresach człowieka. Sześć esejów o dekonstrukcji, Opole 2001

Narracyjność i nawiązywanie do modelu komunikacji potocznej w postmodernistycznej poezji amerykańskiej oraz w polskiej poezji współczesnej