Artykuły: Ryszard Koziołek

Humanistyka ponowoczesna afirmowała różnicę obrębie metodologii, pojęć, kultur, ras, języków, etc., a jednak celebracja różnicy i pluralności nie przedostała się w afirmatywnej postaci poza akademię, za to odkrywamy ją tam w wynaturzonej formie różnic odseparowanych, czyli narastających konfliktów kulturowych i nowych wojen plemiennych. Sprzyja to postawom agonistycznym, które utrwalają przekonanie, że „w przestrzeni publicznej skonfliktowane poglądy konfrontują się bez jakiejkolwiek możliwości, by w końcu się pogodzić” (Chantal Mouffe). Próbujemy pomyśleć pewną postać humanistyki literaturoznawczej, która wykonując swoje tradycyjne zadania badawcze i edukacyjne, dokonuje aktu zwalczania różnicy, która „wyklucza i zmierza do zabijania” (Kristeva).

Słowa klucze: różnica, separacja, konflikt plemienny, interwencja

Artykuł jest próbą analizy projektu krytycznego Stanisława Brzozowskiego z perspektywy jego przekonań o zapóźnieniu kulturowym polskiej inteligencji początku XX w. Drogą do polskiej dojrzałości ma być rozpoznanie się pod maską pozornej nowoczesności, do której nie mamy jeszcze prawa. Sztuka i jej krytyka, dzięki najrozleglejszemu dostępowi do umysłu uspołecznionej jednostki, ma zmusić ciągle jeszcze dziewiętnastowiecznego Polaka do uświadomienia sobie własnego specyficznego doświadczenia nowoczesności. Dziś wydaje się, że to nie nieuleczalna romantyczność polskiej kultury jest największym wyzwaniem dla projektu Brzozowskiego, ale zwykłość życia w wolnym świecie, która rodzi obojętność jednostki wobec dylematów kultury.

Tekst omawia związki teorii ewolucji z polską powieścią XIX-wieczną, z perspektywy konfliktu mimetycznego między narracją Darwina a realizmem powieściowym. Przebieg wczesnej recepcji teorii Darwina autor ujmuje w 4 etapy: ambiwalencji, wyparcia, utajenia, bolesnego narcyzmu. Ostatni etap wynika z rozpoznania, że wiedza o ewolucji może się wyrazić tylko za pomocą formy narracyjnej powieściowej. Proza realistyczna odkrywa, że choć w sferze praw triumfuje nauka, to chcąc je objaśnić, trzeba sięgnąć po jakąś postać literatury.

O wydziedziczonym z języka, pozbawionym zaufania do mowy, niezdolnym do stworzenia nowej formy pisania – o literaturoznawcy