Artykuł stanowi próbę metarefleksji nad zjawiskiem „laboratoryzacji” humanistyki. Nawiązując do tekstu B. Latoura Dajcie mi laboratorium, a poruszę świat, autorzy zastanawiają się, czy i jak laboratorium może odmienić humanistykę oraz odróżniają laboratorium w humanistyce i laboratorium humanistyczne. Autorzy przedstawiają próbkę archeologii laboratorium humanistycznego (Ch.S. Peirce, A. Warburg, C. Lévi-Strauss). Rozważają także możliwość pracy zespołowej w humanistyce, uznając ten aspekt za najmniej rozpoznany. Proponowana przez autorów „współmyślność” jest kluczowym przejawem laboratoryjnej współpracy. Twierdzą oni, że laboratorium może stanowić locus oporu w/na uniwersytecie w czasach jego kryzysu.
Słowa klucze: laboratorium humanistyczne, labinarium, praca zespołowa, współmyślność

Tekst podejmuje problematykę praktyk kontrfaktualnych nie tylko na polu historii i coraz liczniej powstających w ostatnich latach powieści historycznych, ukazujących alternatywne wersje przeszłości, lecz przede wszystkim na pograniczu humanistyki, nauk przyrodniczych i ścisłych oraz fikcji literackiej, często zawierającej elementy fantastyki naukowej. Na przykładach kilku wybranych utworów mockumentarnych, których autorami są poważani naukowcy z różnych dyscyplin, pokazuje przy tym istotną funkcję tych praktyk w podważaniu obiektywności naukowych dyskursów i ujawnianiu sytuacyjności wiedzy.
Słowa kluczowe: kontrfaktualność, historie alternatywne, utwory mockumentarne, sytuacyjność wiedzy

W artykule zajmuję się rolą i przyczynami funkcjonującego współcześnie terminu refleksja humanistyczna. Skupiam się na jego zaletach, wskazując zwłaszcza na aspekt autokrytyczny, Jednocześnie szukając przyczyn obecnej sytuacji nauk humanistycznych zwracam uwagę na te zjawiska, które w owej refleksyjności w sposób – jak dotąd – niewystarczający były brane pod uwagę Punkt dojścia stanowi problematyczna więź między przedmiotami badań a „przydatnością” „użytecznością” i „powinnością” nauk humanistycznych.
Słowa kluczowe: Literatura, humanistyka, autorefleksja, „trzecia kultura”

Wzrost popularyzacji laboratoriów humanistycznych zmusza do zastanowienia się nad źródłem, znaczeniem i konsekwencją transformacji strukturalnej humanistyki. Założeniem szkicu jest zanaalizowanie relacji pomiędzy miejscem prowadzenia badań a zmianami funkcjonalnymi i metodologicznymi. Tezą artykułu jest stwierdzenie, że każdorazowa zmiana miejsca w historii humanistyki jest strategią instytucjonalną, podejmowaną w odpowiedzi na aktualne w danym czasie wyzwania. Celem jest zatem prześledzenie sytuacji i czynników, które doprowadziły do ukonstytuowania się laboratoriów humanistycznych. Omówione są następujące zjawiska: korporacjonizm uniwersytetu, kryzys humanistyki, unaukowienie humanistyki oraz rozwój humanistyki cyfrowej. Po przeglądzie warunków zewnętrznych, analizie i porównaniu poddane zostają trzy miejsca humanistyki: pracownia, centrum oraz laboratorium. Twierdzi się, że zmiana miejsca oznacza budowanie nowych struktur i nowych porządków władzy. Stąd tworzenie laboratoriów uważa się ze część zwrotu taktycznego w humanistyce.
Słowa kluczowe: pracownia, centrum, laboratorium, laboratorium humanistyki, kryzys humanistyki, zwrot taktyczny, unaukowienie humanistyki, humanistyka cyfrowa

W artykule przedstawiono przykładowy przegląd literatury nadodrzańskiej, głównie powojennej z kilkoma wyjątkami z uwagi na poruszaną tematykę powodzi. Literatura związana sylwetkami takich autorów jak Hans Niekrawietz, Horst Bienek, Olga Tokarczuk, Tomasz Różycki czy Janusz Rudnicki stała się przyczynkiem do prześledzenia sposobów opisywania radzenia sobie z wylewami Odry pod kątem ich pamięciologicznej roli dla rozumienia bezsilności i adaptacji wobec tego zagrożenia. Określone praktyki zachowań wobec niebezpieczeństwa powodzi, jak i w czasie rozlewu, zgodnie z doświadczeniem zaznajomienia się z rzeką i obcowania z jej żywiołową naturą, wymagają współpracy, a nawet ustępowania jej miejsca, co dobitnie podkreśla akwacentryczny nurt ekokrytyki.
Słowa kluczowe: Odra, powódź, ekokrytyka, akwakrytyka, nowa pamięć

Artykuł podejmuje problem roli tytułów w sztuce abstrakcyjnej i pytanie o ich status jako werbalnych artefaktów o własnym referencyjnym, intertekstualnym i brzmieniowym znaczeniu. Skupiając się na cyklach obrazów amerykańskiego artysty Franka Stelli, autorka śledzi przemiany ich recepcji i powody, dla których początkowe formalistyczne wykładnie całkowicie abstrahowały od dołączonych do obrazów tytułów. O ile krytyczne odniesienie do formalizmu demaskuje we właściwych mu uniwersalistycznych założeniach faktyczne, historyczne usytuowanie tego dyskursu, to postulat dostrzeżenia aktywnej roli tytułów nie jest próbą szukania w nich drogi do źródłowej intencji, ale zachęca do traktowania ich jako gestu, uwzględnienia ich poetyki i specyfiki budowanych przez nie odniesień.
Słowa kluczowe: wizualność, amerykański formalizm, miejsce, tytuł, Frank Stella

Artykuł wpisuje literackie formy cyfrowe oraz ich badanie w rozwój humanistyki. Ukazuje humanistykę cyfrową jako tę, która troszczy się o wypracowanie narzędzi badawczych adekwatnych do opisu zmieniającego się semiotycznie, dyskursywnie, komunikacyjnie tekstu artystycznego. Zwraca uwagę na cechy swoiste hipertekstu literackiego – zabiegi tekstowe inicjujące ukonstytuowanie się i rozwój semiopoetyki. Są to zwłaszcza: semantyzacja warstwy ikoniczno- kinetycznej słowa oraz wtórnego jego udźwiękowienia; kreowanie figur kinetycznych (adiekcji, detrakcji, permutacji, atomizacji), narracji alternatywnej; fabularyzacja warstwy przedstawień; kreowanie znaczeń tekstowych w interakcji semantyki słowa jako znaku graficzno-dźwiękowego i jako znaku umownego. Ciekawym efektem ucyfrowienia tekstów i dyskursów jest też tworzenie makrotekstów – konstrukcji wielotekstowych i wieloautorskich tworzących sensy naddane w procesie interakcji, w jakie ze sobą wchodzą.
Słowa kluczowe: semiotyka, poetyka, semiopoetyka, literatura cyfrowa, cyfrowa humanistyka, figury retoryczne

W artykule przedstawiam obszar możliwych dróg poznania humanistycznego jako poznania związanego przede wszystkim z przed- i poza-tekstowym sposobem wytwarzania interpretacji. Pokazuje jak etnografia po zwrocie tekstowym, kojarzonym głównie z orientacją semiotyczną, opisową i interpretacyjną, wraca do poznania bardziej źródłowego i bezpośredniego. Jest to jednak powrót do bardzo wymagających i niepewnych procedur poznania, które dopiero są rozpoznawane , wydobywane i testowane. Ich powstanie ma miejsce na tle zwrotu ontologicznego, który dokonał się we współczesnej antropologii i jednocześnie zwrotu praktycznego i działaniowego obecnego szeroko naukach społecznych. Powstająca w kierowanym przeze mnie zespole badawczym formuła etnografii twórczej i otwierającej, łącząca się m.in. z antropologią sztuki może jednak zaproponować jeszcze inne, nowe języki i sposoby uchwytu dla tego co kulturowe. W ten sposób chcę zarysować możliwą drogę antropologii – jej swoisty „cykl rozwojowy” idący wzdłuż zwrotu ontologicznego i zwrotu działaniowego, przy czym szczególnie istotna będzie tu pozycja eksperymentu artystycznego jako sposobu wytwarzania nowej sceny poznania i sięgania w stronę nieprzewidywalnych sytuacji badawczych.
słowa kluczowe: sztuka, eksperyment, współpraca, doświadczenie, ontologia, działanie

Artykuł stanowi propozycję „słabej” socjologii literatury i przypomina o zapomnianej dziś szkole literaturoznawczej, której pytania badawcze pozostają aktualne i mogą pomóc lepiej zrozumieć najnowszą literaturę, funkcjonującą w silnych związkach z mediami, rynkiem i społeczeństwem. Konsekwencją tych związków jest rozwój nowych form aktywności pisarzy i coraz szerszy zakres praktyk odbiorczych, wobec których literaturoznawstwo często pozostaje bezradne. Autor zarysowuje metodologię, w której literatura rozpatrywana jest jako część pejzażu medialnego i kultury cyrkulacji, gdzie w dynamicznej sieci związków splatają się losy użytkowników, producentów i przedmiotów kultury. Do zadań proponowanej socjologii literatury należałoby odtwarzanie społecznego życia literatury i marek (brand) autorskich, które nie działają jak statyczne teksty czy przedmioty, lecz jak formy organiczne i refleksyjne, samoorganizujące się i ożywiające swoje własne środowiska.
Słowa kluczowe: socjologia literatury, autor jako marka, literatura i media, socjologia życia literackiego, literatura i rynek, kultura cyrkulacji, Michał Witkowski, Wisława Szymborska

Artykuł rozważa kwestię przyczyn, legitymizacji i konsekwencji zaangażowania w sytuacji podejmowania kulturoznawczych badań nad pamięcią. Przywołując szerszą dyskusję nad zaangażowaniem humanistyki, opisuje najczęstsze sposoby odpowiadania na pytanie o jego dopuszczalność oraz wskazuje, dlaczego mogą one okazać się niewystarczające, zwłaszcza w zastosowaniu do szczególnie wrażliwych, problematycznych i politycznych obszarów zainteresowań współczesnych badań humanistycznych. Zadaje pytanie o specyfikę zaangażowania na polu studiów nad pamięcią oraz systematyzuje możliwe sposoby pojmowania zaangażowania pamięcioznawczyni jako jednoczesnej użytkowniczki badanej kultury pamięci, jej krytyczki, działającej na jej polu aktywistki, a także moderatorki/facylitatorki społecznych i kulturowych pamięciowych procesów.
Słowa kluczowe: memory studies/studia nad pamięcią, zaangażowanie, humanistyka zaangażowana

Artykuł jest próbą opisania koncepcji literaturoznawstwa służebnego w kontekście sporów o funkcje i cele humanistyki. Autorka proponuje w nim spojrzenie na literaturoznawstwo, a szerzej i humanistykę, jako na sferę, w której autonomia prowadzonych badań nie wyklucza również społecznego zaangażowania. Zgodnie z tą koncepcją, zadaniem literaturoznawstwa służebnego jest nie tylko badanie tekstów i tworzenie teorii, ale również diagnozowanie istotnych społecznie problemów.
Słowa kluczowe: humanistyka zaangażowana, cele literaturoznawstwa, nowa humanistyka, kryzys humanistyki

Artykuł stawia pytania o polityczność polskiej humanistyki współczesnej. Ukazane zostają związane z tą kwestią możliwości i ograniczenia widoczne w dyskursie humanistów. Szczególną uwagę poświęcono widocznej w nim formule „czytania Polski”, a także projektom możliwej inności oraz historii ratowniczej. Polityczność humanistyki została potraktowana jako zjawisko legitymizujące dyskurs naukowy, przywracające mu związek ze światem historycznym i społecznym.
słowa kluczowe: polityczność, humanistyka, „czytanie Polski”, utopia, teorie krytyczne, historia ratownicza

Autor rozważa naukowy status badań humanistycznych. W ujęciu historycznym sięga do czasów przełomu antypozytywistycznego i twierdzi, że zmiana, którą wówczas rozpoczęto, polega na szukania wspólnego gruntu dla wszystkich nauk. W ujęciu teoretycznym, inspirację stanowią prace badaczy należących do szeroko rozumianego nurtu konstruktywistycznego: od Flecka i Kuhna do Luhmanna i Latoura. To właśnie ci badacze pomagają nam w wypracowaniu nie-pozytywistycznego myślenia o naukowych założeniach i celach humanistyki.

Słowa kluczowe: nauka, przełom antypozytwistyczny, konstruktywizm

Artykuł podejmuje kwestie współzależności między ideą „nauki powolnej” (slow science), tj. kładącej nacisk na jakość prowadzonych badań oraz formacyjną rolę uczenia i praktykowania badań naukowych, a kwestią sprawiedliwości epistemicznej i zwróconej ku przyszłości humanistyki prefiguratywnej. Proponuje, by uznać sprawiedliwość epistemiczną za dyrektywę sterująca prowadzonymi w ramach tej humanistyki badaniami, a także za jeden ze środków w procesie budowania realistycznych i odpowiedzialnych utopii, których pierwowzory „nowa humanistyka” próbuje odnaleźć w sztuce, literaturze, filmie, itd. Idea takiej utopii, jako powtarzalny sposób rozwiązywania problemu naukowego, może stać się charakterystyczną dla „nowej humanistyki” metodą badań.

Słowa kluczowe: humanistyka prefiguratywna, sprawiedliwość epistemiczna, „nauka powolna”, teksty apotropaiczne, utopia

Humanistyka ponowoczesna afirmowała różnicę obrębie metodologii, pojęć, kultur, ras, języków, etc., a jednak celebracja różnicy i pluralności nie przedostała się w afirmatywnej postaci poza akademię, za to odkrywamy ją tam w wynaturzonej formie różnic odseparowanych, czyli narastających konfliktów kulturowych i nowych wojen plemiennych. Sprzyja to postawom agonistycznym, które utrwalają przekonanie, że „w przestrzeni publicznej skonfliktowane poglądy konfrontują się bez jakiejkolwiek możliwości, by w końcu się pogodzić” (Chantal Mouffe). Próbujemy pomyśleć pewną postać humanistyki literaturoznawczej, która wykonując swoje tradycyjne zadania badawcze i edukacyjne, dokonuje aktu zwalczania różnicy, która „wyklucza i zmierza do zabijania” (Kristeva).

Słowa klucze: różnica, separacja, konflikt plemienny, interwencja

W artykule rozważana jest możliwość krytycznego upubliczniania humanistyki poza praktykami humanistyki publicznej, partycypacyjnej i relacyjnej. Przykładem takiej zawansowanej praktyki skutecznie angażującej wspólnotę, społecznie użytecznej i jednocześnie społecznie krytycznej mogą stać się działania nurtów zwrotu forensycznego, w którym humanistyka integruje praktyki artystyczne, angażuje nowe technologie, krytycznie łączy analizę materialną, hermeneutyczną i teoretyczną. Jednocześnie mocno akcentuje powrót do źródeł dyscypliny domagając się od humanistyki społecznego zorientowania: podstawowym gestem jest odwołanie się do koncepcji antycznego forum, jako przestrzeni debaty i jawnego, wspólnotowego myślenia

Słowa kluczowe: zwrot forensyczny, forum, nowa humanistyka, materialny świadek, architektura forensyczna, prozopopea, wiedza usytuowana, kruche życie

Artykuł jest wstępem do książki From Literature to Cultural Literacy [Od literatury do piśmienności kulturowej] i prezentuje obecną sytuację literaturoznawców, którzy od pewnego czasu zajmują się badaniem przedmiotów innych niż wiersze, proza czy dramat. Zmiana ta, obejmująca zarówno badaczy, jak i samą dyscyplinę, wynika z rosnącego zainteresowania dla współczesnych kwestii społecznych i kulturowych. W ślad za tym przeobrażeniem nastąpiło także przemianowanie literaturoznawstwa na „badania literacko-kulturowe” [ literary-and-cultural studies]. Oparte są one na czterech kluczowych konceptach badawczych: tekstualności, fikcjonalności, retoryczności i historyczności, które określają zarówno przedmiot, jak i metodę badania. Autorka analizuje, jak zostały one wykorzystane w szkicach zamieszczonych w książce w odniesieniu do czterech obszarów badawczych, takich jak pamięć kulturowa, migracja i translacja, piśmienność elektroniczna oraz biopolityka, biouspołecznienie i cielesność. Unaocznia, w jaki sposób w artykułach posłużono się piśmiennością kulturową [cultural literacy], metodą analizy problemów społecznych i kulturowych, w której przydatne lub niezbędne okazuje się zastosowanie kompetencji literaturoznawczych.

Słowa kluczowe: badania literacko-kulturowe, piśmienność kulturowa, tekstualność, fikcjonalność, retoryczność, historyczność

Nowa Humanistyka jest w polskich badaniach nad literaturą i kulturą zjawiskiem nowym, nie w pełni ukształtowanym, odwołującym się do wcześniejszych zwrotów metodologicznych, swoistym laboratorium. Zainteresowania badaczy tego nurtu koncentrują się na zjawiskach współczesnych (od połowy XX wieku) i do nich dostosowują swe instrumentarium. Praktycznie nie odwołują się natomiast do literatury i kultury dawniejszej, w konsekwencji ich prace tworzą obraz współczesności wykorzenionej, pozbawionej tradycji i pamięci. Tymczasem autorzy zagraniczni, do których nawiązuje Nowa Humanistyka, często budowali instrumentarium badając literaturę i kulturę dawną, np. w zakresie refleksji nad emocjami. To ograniczenie do współczesności niepokoi, gdyż prowadzi do niezauważania znaczenia roli dawnej tradycji i ciągłości kultury nie tylko na obszarze nauki, ale również w kształceniu literackim i kulturowym nowych pokoleń.

Słowa: Nowa Humanistyka, zwrot metodologiczny, tradycja literacka, literatura dawna, pamięć zbiorowa, kształcenie literackie i kulturowe

Streszczenie: Celem artykułu jest refleksja nad realizmem jako operacyjną kategorią, która pozwala nie tylko na efektywny opis wewnątrztekstowej/wizualnej, rzeczywistości danego dzieła, ale także na opis relacji twórcy-dzieła-odbiorcy-rzeczywistości, napięć, które wyznaczają kierunek procesu odbiorczego, zależności twórcy/odbiorcy od materialności dzieła oraz kontekstu sytuacji poznawczej. Autorka proponuje termin „realizmu afektywnego”, który wykorzystuje do analizy praktyk artystycznych Joanny Rajkowskiej. Według autorki Rajkowska stosuje laboratoryjną metodę aranżowania pola wymiany, by możliwe było obserwowanie powstających i zagęszczających się sieciowych powiązań, materializowanie napięć i inscenizowanie metafory różnicy.

Słowa klucze: afekt, realizm, laboratorium, Rajkowska, Adorno

Streszczenie: Punktem wyjścia do rozmowy z Joanną Rajkowską jest nowy projekt artystki Samobójczynie (2016) oraz sprawczość oddziaływania obrazu na widza. Rajkowska sugeruje konieczność nie tylko racjonalnego, ale też wrażeniowego i afektywnego odbioru i opisu sztuki współczesnej. Poruszane są problemy relacyjności, materialności i cielesności jako istotnych aspektów procesu twórczego. Artystka porównuje swoją pracę do działania „sejsmografu”, czyli wyczuwania energii przestrzeni, które domagają się artystycznej interwencji. Mowa o warsztacie artysty, zaangażowaniu, krytyce partycypacji oraz krytyce nauki jako narzędzia artystycznego. Dyskutowane są następujące projekty Rajkowskiej: Samobójczynie, Pozdrowienia z Alei Jerozolimskich, Nigdy nie będę papieżem. Nigdy nie będę Andy Warholem, Benjamin w Konyi, Dotleniacz, Pasaż Róży, Trafostacja.

Słowa: Rajkowska, materia, cielesność, relacje, samobójczynie, wizualność

Oderwany od oryginalnego tekstu cytat literacki masowo rozpowszechnia się w kulturze popularnej–mobilny i dostępny, inskrybowany na przedmiotach codziennego użytku. Wpisując ten proces w kontekst postępującej cyfryzacji literatury osłabiającej status książki drukowanej jako symbolicznego centrum kultury, dowodzę że cytat staje się prostetyczną i widmową pozostałością po niej. Praktyka hybrydowego zespolenia cytatu z jego materialnym nośnikiem wspiera jak dotąd często odrzucaną hipotezę teoretyczną określoną tutaj jako przedmiot tekstualny.

Słowa kluczowe: codzienność, cytat, dygitalizacja, inskrypcja, kodeks, książka elektroniczna, materialność, mobilność inskrypcji, nieczytelność, przedmiot tekstualny, widmowość, uprzedmiotowienie cytatu.

Artykuł ten poświęcony jest istnieniu obrazów „po człowieku”. Owo określenie nie odnosi się jedynie do materialnego zniknięcia lub koncepcyjnego wyrugowania człowieka w dalekiej przyszłości, ale także do przedstawiania tego zniknięcia tu i teraz. Taka artystyczna (re)prezentacja zanikania znanego nam świata, nazywana „pornografią ruin”, ma swoich poprzedników w romantycznych krajobrazach czy też malowidłach takich jak Rotunda Josepha Gandy’ego, na której planowany Bank Anglii widnieje już jako ruina. Jednocześnie zaś ta praktyka wizualna zyskała nową modulację w obecnych czasach zwanych „Antropocenem”, kiedy to objawy światowego kryzysu ekonomicznego oraz zmiany klimatyczne nabrały szczególnej intensywności. Poprzez rozszerzenie skali czasowej poza ludzką historię, artykuł kwestionuje polityczne i estetyczne ramy, przez które my, ludzie, postrzegamy i rozumiemy samych siebie. Podejmuje on również próbę wyobrażenia sobie post-neoliberalnego świata.

Slowa kluczowe: Antropocen, fotografia, kapitalizm, katastrofa, ruiny, wyginięcie

“Babcia z Zabierzowa” koncentruje się na problemach z przekładem tego, co lokalne w poezji Wisławy Szymborskiej na przykładach tłumaczeń Stanisława Barańczaka i Clare Cavanagh – język angielski, i Andersa Bodegårda – język szwedzki.. Dotyczy to nazw własnych (Zabierzów z wiersza “Rozpoczęta opowieść”, czy buty z Chełmka z “Tremy”). Innym problemem są nazwy potraw i obyczajów kulinarnych w Polsce, na ogół nieoczywiste w kulturze amerykańskiej czy szwedzkiej (rosół z makaronem, pieczenie ciasta). Wreszcie cała fraza “Zawezwijmy depeszą babcię z Zabierzowa” okazuje się problematyczna dla tłumaczy: np w języku szwedzkim konieczna jest decyzja, czy to ma być babcia ze strony matki, czy ojca.

Słowa kluczowe: to, co lokalne, nazwy własne, lokalna kultura kraju.

Recenzja: M. Filiciak Media, wersja beta. Film i telewizja w czasach gier komputerowych, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2013, ss. 312.

Słowa kluczowe: kultura 2.0, paratekstualność, remediacja, konwergencja, nowe media

Artykuł jest omówieniem kilku wydanych w ostatnich latach pozycji: „Teorii wywrotowych” pod red. A. Gajewskiej (2012), Antropologii seksualności pod red. A. Kościańskiej (2012) i trzytomowej Historii ciała pod red. A. Corbina, G. Vigarello i J. Courtine’a, na czele z „Encyklopedią gender” pod red. M. Rudaś-Grodzkiej i in. (2014) w kontekście szerszego zjawiska, jakim jest przemieszczanie dyscypliny gender studies z marginesów do centrum. Przejawami tego zjawiska jest systematyzowanie wiedzy niesystemowej, nadrabianie bibliograficznych zaległości oraz ugruntowanie jej interdyscyplinarnego statusu przy jednoczesnym podkreśleniu historiograficznego podłoża. Artykuł analizuje sposób, w jaki wszystkie książki – a w szczególności „Encyklopedia gender” – egzemplifikują to zjawisko.

Słowa kluczowe: gender studies, feminizm, ciało, seksualność, encyklopedia

Z. Fałtynowcz, Miłosz | Krasnogruda, [wstęp] P. Kłoczowski, [oprac. graficzne] K. Kubicka, Wydawnictwo Fundacja Pogranicze, Sejny 2016.

Słowa kluczowe: młodość Czesława Miłosza, dwór w Krasnogrudzie, Zbigniew Fałtynowicz jako badacz biografii Miłosza

Recenzja: E. Graczyk, Od Żmichowskiej do Masłowskiej. O pisarstwie kobiet w nadwiślańskim kraju, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013.

Słowa kluczowe: kobiece pisarstwo, continuum kobiece, kobieta autorka, podmiotowość kobiet

Punktem wyjścia autorki artykułu jest dyskusja wokół dwu osi pomiędzy którymi rozpinają się ważne dla niej poszukiwania współczesnej humanistyki: 1) między postawą badacza „blisko-śmierci” oraz blisko-narodzin z jednej strony, i 2) kontemplacją jako czynnością badawczą oraz działaniem z drugiej. Przyjęcie proponowanej przez autorkę koncepcji kulturynatury w studiach ekokulturowych stanowi konkretne rozwinięcie perspektywy blisko-narodzin, wymagającej jednocześnie przyjęcia postawy zaangażowanej. Główna teza wywodu dotyczy dyskusji- w-działaniu jako metody rozwiązywania sprzeczności utrwalonej w przeciwstawianiu natury zarówno temu co kulturowe, jak temu, co ludzkie. Na przykładzie konkretnych zjawisk miejskich przedstawione zostaną konkretne korzyści i trudności związane z weryfikacją tej tezy.

Słowa kluczowe: natura, kultura, druga natura, ‘ kulturanatura’, studia ekokulturowe

Celem artykułu jest próba uchwycenia krystalizujących się obecnie elementów przemian współczesnych fikcji literackich w obrębie literatury światowej, ze szczególnym uwzględnieniem tendencji formalno- i teoretycznoliterackich oraz ich możliwych konsekwencji recepcyjnych. Główną metatendencją wydaje się charakterystyczny dysonans: jeśli uznać fikcyjność za konceptualne centrum fikcji literackich, to można podzielić je na fikcje centrypetalne i fikcje centryfugalne, czyli fikcje eksponujące swoją fikcyjność oraz fikcje swoją fikcyjność kamuflujące. Pośród jednego i drugiego rodzaju fikcji pojawia się seria wyraźnie rozpoznawalnych chwytów, których wstępna analiza jest przedmiotem dalszej refleksji.

Słowa kluczowe: literatura współczesna, literatura światowa, komparatystyka, teoria literatury, narratywistyka, przemiany formalnoliterackie

Celem tekstu jest krytyczna analiza tak zwanej Nowej Humanistyki. Twierdzę, że pomimo pozorów kontynuacji myśli emacypacyjnej, u jej podstaw nie tkwi filozofia oświecenia, lecz Heidegger ze swoją bezwględną krytyką podmiotowości nowożytnej i jej Machenschaft, czyli kalkulującej postawy wobec świata, z którym nie czuje się ona związana. Brak więzi oznacza tu także brak więzów: rozkiełznany podmiot kalkulującej racjonalności okazuje się źródłem nieograniczonej przemocy wobec bycia. Nowa Humanistyka przeciwstawia się hybris tak pojętej podmiotowej wolności, usiłując znaleźć dla niej granice: przywiązać ją z powrotem do bytu, a tym samym uwiązać, usidlić i spętać. Pragnie na nowo zaznać „błogosławieństwa granic“: wykonać nie pro/trans/gresywny ruch wyjścia, lecz regresywny ruch powrotny na warunkach skruszonego syna marnotrawnego – manewr, który Grecy tragiczni określali jako nostos, czyli „powrót do domu“.

Słowa klucze: Nowa Humanistyka, posthumanizm, kontroświecenie, dialektyka oświecenia, Heidegger, Adorno, Horkheimer, Levinas

Artykuł jest częścią większego projektu poświęconego problemowi anachronizmu w nowoczesnych i współczesnych naukach o człowieku. Wychodząc z założenia o istnieniu „innej nauki”, autor stara się wypracować oryginalną koncepcję teorii krytycznej, która opierałaby się nie tyle na generalnych założeniach stanowiących podstawę analizy teoretycznej i praktyk kulturowych, ile na swoistej koncepcji czasu oraz poznawczej relacji podmiotu do obiektu epistemologicznego. Najdoskonalszym przykładem tego typu analizy są pisma Theodora W. Adorna, a zwłaszcza jego analizy estetyczne oraz konstelacja mikrologicznych analiz w Minimach moraliach.

Słowa kluczowe: teoria krytyczna, epistemologia, „inna nauka”, anachronizm

Próba scharakteryzowania głównych nurtów nowej humanistyki na świecie [humanistyki cyfrowej, zaangażowanej, kognitywnej, posthumanistyki i badań opartych na sztuce (art based research) oraz ważniejszych sporów i nieporozumień, jakiej wokół niej narosły w polskiej humanistyce w ostatnim dziesięcioleciu. Ewolucja sposobów myślenia i badania ukazana na przykładzie studiów literacko-kulturowych, uprawianych w Polsce pod akronimem KTL (od kulturowej teorii literatury do kulturowych tekstów lektury) [CTL: cultural theory of literature/cultural texts’s lecture – nie wiem, czy tak może być, ale byłoby super, jakby się udało zachować ten akronim tj CTL]

Słowa kluczowe: nowa humanistyka, humanistyka cyfrowa, humanistyka zaangażowana, humanistyka kognitywna, posthumanistyka, humanistyka artystyczna [art based research], KTL: od kulturowej teorii literatury do kulturowych tekstów lektury

Tekst przedstawia nowe propozycje badawcze, jakie pojawiły się w humanistyce ostatniej dekady, określając wspólne dla nich braki (przede wszystkim metodologiczne) i wspólne funkcje (splatanie badacza z badanym obiektem, humanistyki z naukami ścisłymi, nauki ze społeczeństwem). 

Słowa kluczowe: nowa humanistyka, semi-metody, sploty.

Autor przybliża sylwetkę polskich humanistów cyfrowych na podstawie wyników europejskiego sondażu praktyk oraz potrzeb cyfrowych w humanistyce i naukach o sztuce przeprowadzonego na przełomie 2014 i 2015 roku przez Obserwatorium Cyfrowych Metod i Praktyk (Digital Methods and Practices Observatory – DiMPO) – grupę roboczą europejskiego konsorcjum DARIAH. Wyniki analizowane są w kontekście obecnej w literaturze przedmiotu koncepcji o falach humanistyki cyfrowej: pierwsza to prosta digitalizacji, druga – zastosowanie zaawansowanych metod cyfrowych, trzecia – krytyczny namysł nad epistemologią cyfrowych instrumentów. Autor proponuje stopniowalne definiowanie humanistów cyfrowych przez umieszczanie ich na spektrum, od tych korzystających z podstawowych narzędzi po najbardziej zaawansowanych użytkowników.

Słowa kluczowe: humanistyka cyfrowa, Obserwatorium Cyfrowych Metod i Praktyk (Digital Methods and Practices Observatory – DiMPO), DARIAH, digitalizacja.

Na podstawie sześcioletniego dorobku Stanford Literary Lab, autor próbuje oddać specyfikę pracy we współczesnym laboratorium literackim, na którą składają się: dynamika pracy grupowej, nowe gatunki publikacji wyników badań (zeszyty, algorytmy), napięcie między pojęciami a danymi empirycznymi, procedury empirycznego potwierdzania (lub obalania) powszechnie akceptowanych sądów. Autor wymienia też inspiracje teoretyczno-metodologiczne: formalizm i strukturalizm, epistemologia nauk przyrodniczych oraz Bourdieu.

Słowa kluczowe: laboratorium literackie, gatunki publikacji wyników badań, dane empiryczne, formalizm, strukturalizm, nauki przyrodnicze, Bourdieu