Artykuł z zakresu badań nad problematyką doświadczenia przyszłości w polskiej literaturze najnowszej. Opiera się na propozycjach metodologicznych dotyczących czasowości doświadczenia artystycznego z tomu Kino Gillesa Deleuze’a, uzupełniając jego koncepcje przywołaniami opracowań filozoficznych i estetycznych Alphonso Lingisa oraz Alvy Noëgo. Powieść Pustostany Doroty Kotas przeanalizowana została jako przykład temporalnej kompozycji określanej przez Deleuze’a jako „kryształ czasu”, a Potop Salci Hałas jako przejaw reguły czasowej nazywanej „zarodkiem”. Doświadczenie przyszłości objawia się w nich w odmienny sposób, a w każdej z nich znaleźć można odnowienie refleksji nad artystyczną praktyką improwizacji.
Słowa kluczowe: czas w literaturze, przyszłość w literaturze, kryształy czasu, zarodki czasu, Gilles Deleuze, improwizacja