Artykuły: Wojciech Ryczek

Głównym celem artykułu jest omówienie pojęcia intratekstualności związanej z relacjami wewnątrztekstowymi. Ta strategia wiąże się w praktyce literackiej z repetycją albo reduplikacją różnego rodzaju elementów tekstowych od prostych fraz do bardziej złożonych struktur, takich jak argument, dygresja, trop czy figura. Jej najbardziej wyrazistą postacią jest autointertekstualność, ograniczająca pole odniesień do tekstów sygnowanych nazwiskiem albo pseudonimem jednego autora. Obejmując rozmaite strategie powtórzenia od autocytatu do autoparafrazy, intratekstualność zakłada dużą swobodę autointerpretacji. Pojęcie to może się okazać użyteczne analitycznie w pełniejszym opisie autotematyzmu i tekstowej autoreferencjalności, na przykład w odzie Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do papieża Urbana VIII (I 21).

Słowa kluczowe: intratekstualność, intertekstualność, autocytat, autoparafraza, Maciej Kazimierz Sarbiewski

Intratextuality: from Autocitation to Autointertextuality

The paper aims at discussing the idea of intratextuality related to internal relations within a text. In literary practice, this strategy employs many ways of repetition or reduplication of textual parts from a simple phrase to much more complex structures such as argument, digression, trope or figure. Its most evident form is autointertextuality, limiting the field of references to the texts signed with the name or pseudonym of single author. Covering various strategies of repetition from autocitation to autoparaphrase, intratextuality implies freedom of autointerpretation. Besides, this concept may turn out to be analytically useful in a more complete description of textual autoreferentiality, for example in Maciej Kazimierz Sarbiewski’s ode to pope Urban VIII (I 21).

Keywords: intratextuality, intertextuality, autocitation, autoparaphrase, Maciej Kazimierz Sarbiewski

Artykuł stanowi omówienie kategorii charakteru lirycznego w poetyce Macieja Kazimierza Sarbiewskiego (Characteres lyrici, seu Horatius et Pindarus, 1626/1627). Poeta i nauczyciel retoryki poszerzył znaczenie tego pojęcia, aby objąć nim nie tylko rozmaite odmiany stylistyczne liryki (formy, rodzaje, odmiany i sposoby mówienia, np. apsychologia i chronicopoeia), ale także regulujące je przepisy retoryczne (nagłówki i indeksy tematyczne). Używał go raz jako kategorii retorycznej, wywodzącej się ze słownika elokucji, raz jako kategorii metaretorycznej umożliwiającej uporządkowanie materii wykładanej sztuki.

Słowa kluczowe: retoryka, elokucja, styl, poetyka, Maciej Kazimierz Sarbiewski.

Artykuł stanowi omówienie kategorii inwencji tekstowej (inventio textualis), wprowadzonej przez gdańskiego humanistę, Bartłomieja Keckermanna (1572-1609), w podręczniku wymowy kościelnej (Rhetorica ecclesiastica, Hanau 1600). Szczególnej analizie poddano użyty przez autora epitet określający sztukę opracowywania argumentów, akcentujący postulat jej ścisłej współpracy z hermeneutyką biblijną. Opis tej kategorii wymaga umieszczenia jej w perspektywie szeroko zakrojonego programu renowacji homiletyki pod znakiem powrotu do kazania jako zdyscyplinowanego retorycznie komentarza do wybranego fragmentu Pisma. Lektura (interpretacja) retoryczna stanowi w tej koncepcji ośrodek sztuki inwencyjnego odkrywania nowych znaczeń i wynajdywania prawdopodobnych argumentów.
Słowa kluczowe: homiletyka, Bartłomiej Keckermann, inwencja, intertekstualność, elokucja, retoryka.

Artykuł stanowi propozycję interpretacji retorycznej jednej z łacińskich ód Macieja Kazimierza Sarbiewskiego adresowanej do bliżej nieznanego Wojciecha Turskiego (Lyrica IV.32). W drugiej części artykułu zamieszczono transkrypcję, przekład i opracowanie omawianego tekstu. Analizując w perspektywie retoryki marzenia sennego dwie narracje liryczne poety koncentrujące się wokół lotu poety w przestworzach, ironiczne wyrzeczenie się przez autora Horacjańskiego wpływu, a także przywołanie dwuznacznego mitu o Ikarze (triumf sublimacji poetyckiej albo porażka twórczości imitacyjnej), można ukazać i opisać mimetyczno-semiotyczny mechanizm tworzenia tekstowego świata.
Słowa kluczowe: Maciej Kazimierz Sarbiewski, oda łacińska, fikcja liryczna, retoryka, tropy.

Artykuł stanowi omówienie wybranych interpretacji wieloznacznego epitetu złożonego polytropos, którym Homer określa Odyseusza w pierwszym wersie eposu o powrocie bohatera do Itaki. Przedstawiono najczęściej pojawiające się postaci, jakie przyjmował „wielce obrotny” heros: Sokrates, Platon, Antystenes – uosobienie mądrości praktycznej, Sturm, Sokołowski, Rybiński – przewodnik podczas wędrówek w poszukiwaniu wiedzy, Pucci, Peradotto – figura opisująca grę znaczeń w obrębie tradycji epickiej. Politropia jako kompetencja retoryczna, która łączy w sobie inwencję (poszukiwanie skutecznych argumentów) i elokucję (używanie w mówieniu wielu figur retorycznych), stanowi ideę regulatywną sygnalizującą mistrzowski sposób posługiwania się słowem w nazywaniu rzeczy po imieniu. Jako sztuka figuratywności, czyli umiejętność korzystania z rozmaitych tropów i figur wysłowienia, pozostaje próbą zwielokrotnienia form językowych w odpowiedzi na różnorodność świata i wielość ludzkich doświadczeń.

Idea mówienia prawdy czy nieustraszonej mowy, to jeden z ulubionych tematów późnych pism Michela Fucaulta i jego ostatnich wykładów w Collège de France. Głównym celem artykułu jest przedstawienie pojęcia parezji w trzech głównych kontekstach: retoryki, filozofii i polityki. W każdym z nich nieustraszona mowa odgrywa inną rolę, ale zawsze wiąże się z etosem osoby, która mówi do innych osób. Jako figura retoryczna, filozoficzny styl życia czy cnota polityczna, zawsze przekracza konwencjonalne techniki mówienia prawdy.