Artykuły: Agata Firlej

Intencją autorów niniejszego eseju, przewrotnie i chwilami ironicznie zbudowanego na polemice wobec stereotypu, który oddaje potoczne hasło: „Czesi to tchórze”, jest próbą pokazania egzotycznej kultury czeskiej w kontekście oporu przez śmiech. Służą temu przykłady mniej znanych u nas – lub zgoła nieznanych – zjawisk literackich, filmowych, teatralnych, z dziedziny performansu i z historii. Analizy kulturowych fenomenów pokazują odmienne rozumienie i kwalifikację bohaterstwa w Czechach i w Polsce. Autorzy podejmują także próbę dekonstrukcji utrwalonych i ufundowanych na uproszczeniach narracji o Czechach, obecnych w polskiej przestrzeni kulturowej.

Esej poświęcony jest kategorii „niedojrzałości” w prozie Bohumila Hrabala, w zestawieniu z analogicznym aspektem w filozofii i praktyce twórczej Witolda Gombrowicza. „Niedojrzali” bohaterowie powieści czeskiego autora – pośród których wymieniono między innymi pikolaka Dziecię z „Obsługiwałem angielskiego króla”, pana Kakrę i pana Leli ze „Święta przebiśniegu”, Miłosza Pipkę, dziadka Lukaša i pana Całuska z „Pociągów pod specjalnym nadzorem” – zazdroszczą bohaterom dojrzałym, podobnie jak mieszkańcy środkowoeuropejskich krajów zazdroszczą narodom „starszym”. Bohaterowie ci na ogół dążą do upodobnienia się do upragnionego wzorca, ale ostatecznie zaczynają rozumieć, że „wielkim trzeba się czuć”. Niedojrzałość to kategoria, która stanowi w koncepcji Hrabala, podobnie jak u Gombrowicza, przeciwwagę dla komunistycznego zniewolenia umysłów; niedojrzałość jest wolnością od wszelkich konwencji, przymusów, jest „szczeliną w mózgu” i pełni funkcję podobną jak humor, ironiczny dystans.