Articles: Štěpán Balík

Intencją autorów niniejszego eseju, przewrotnie i chwilami ironicznie zbudowanego na polemice wobec stereotypu, który oddaje potoczne hasło: „Czesi to tchórze”, jest próbą pokazania egzotycznej kultury czeskiej w kontekście oporu przez śmiech. Służą temu przykłady mniej znanych u nas – lub zgoła nieznanych – zjawisk literackich, filmowych, teatralnych, z dziedziny performansu i z historii. Analizy kulturowych fenomenów pokazują odmienne rozumienie i kwalifikację bohaterstwa w Czechach i w Polsce. Autorzy podejmują także próbę dekonstrukcji utrwalonych i ufundowanych na uproszczeniach narracji o Czechach, obecnych w polskiej przestrzeni kulturowej.

W niniejszym eseju autor, odróżniając mistyfikację (w sensie tworzenia falsyfikatu literackiego) od „mistyfikacji“ (w sensie „robienia kogoś w konia“), skupia się na drugiej z wymienionych czeskich tradycji artystycznych. Opisuje poszczególne zjawiska obecne w czeskiej kulturze od końca XIX wieku. Wyjaśnia specyficzne pojęcia takie jak np. „recese“ (rodzaj happeningu), „waszagłu“ (teksty wariatów, szaleńców oraz głupków) oraz rozumienie czeskiego poczucia humoru („bezprzedmiotowy humor“, rezygnacja z puenty oraz poetyka żenady).W ujęciu chronologicznym opisuje wybranych dwudziestowiecznych autorów i grupy „mistyfikacyjne“, które zarysowują tło dla swoich następców. W zakończeniu zastanawia się nad tymi zjawiskami uwzględniając czeską tożsamość narodową widzianą z perpektywy Jana Patočki oraz całokształt czeskiej sztuki (niskiej i wysokiej), w której opisywana twórczość znalazła swoje szczególne miejsce.