Wspomnienie o prof. Michale Głowińskim, wybitnym teoretyku i historyku literatury, zmarłym 29 września 2023 roku.
Słowa klucze: wspomnienie, Michał Głowiński, teoretyk literatury
Autor artykułu stawia tezę, że rodzajowo zróżnicowana twórczość Stanisława Pigonia, na którą składają się wypowiedzi naukowe, krytycznoliterackie, publicystyczne i wspomnieniowe, powinna być interpretowana jako spójna ideologiczna całość. Wbrew dominującej opinii, traktującej Pigonia, przede wszystkim, jako pozytywistycznie zorientowanego badacza literatury, ciszącego się do dzisiaj reputacją najwybitniejszego mickiewiczologa, autor prezentuje postać uczonego jako wyrazisty przykład figury dwudziestowiecznego ideologa, aktywnie uczestniczącego całą swoją twórczością, również naukową, w konfliktach ideowych i politycznych swojego czasu. W artkule przedstawiony zostaje, lansowany w publikacjach Pigonia antyrewolucyjny, nacjonalistycznie zorientowany program kulturalny, zmierzający do włączenia polskiego chłopstwa (ludu) w obręb esencjonalnie (prymordialistycznie) pojmowanej kultury narodowej. Podjęty zostaje także na nowo problem antysemickiego zaangażowania Pigonia w latach 30. XX wieku.
Słowa kluczowe: Stanisław Pigoń, historia literatury, filologia, kultura ludowa, kultura narodowa, nacjonalizm, antysemityzm
Dyskusja pracowników Ośrodka Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem dotyczy nowych perspektyw badawczych oraz metodologicznych związanych z tematem komunizmu. W ostatnich latach daje się zauważyć wyraźne ożywienie i wzrost zainteresowania problematyką komunizmu i PRL-u, choć od ich formalnego upadku upłynęło już prawie ćwierćwiecze. Komunizm i PRL stanowią trwały składnik współczesnego życia, nie sprowadzają się wyłącznie do przedmiotu akademickich czy eksperckich badań i interpretacji, lecz są stale powracającym tematem, motywem, punktem odniesienia współczesności. Waga tego tematu zachęca zatem do bardziej systematycznej, całościowej, a zarazem krytycznej analizy samego zjawiska, a także narosłych wokół niego dyskursów kulturowych i literackich.
Przeszłość PRL-u jest ciągle nie zakończonym przedmiotem sporu interpretacyjnego. W jego obrębie dziedzinę szczególnie drażliwą stanowią biografie konkretnych uczestników historii Polski Ludowej. Tematem tekstu są dyskursywne reguły rządzące współcześnie biograficznymi przedstawieniami PRL-owskiej przeszłości. Analizie poddano dwie dominujące w tym polu, skonfliktowane ze sobą strategie narracyjne: konsensualną i antagonistyczną. Przedstawiono ich genezę, polityczną pragmatykę oraz skutki, jakie niosą one dla prezentacji historii. Na przykładzie biografii Ryszarda Kapuścińskiego, autorstwa Artura Domosławskiego, pokazano niezwykle trudną sytuację wypowiedzi biograficznych, które usiłują wyjść poza dotychczasowe możliwości interpretacyjne.
Artykuł jest polemiką z dominującym odczytaniem głośnej książki Artura Domosławskiego Kapuściński non-fiction jako biografii demaskatorskiej, dążącej do skompromitowania słynnego reportera. W opinii autora artykułu intencja książki Domosławskiego była wprost odwrotna. Refleksja nad życiem i twórczością Kapuścińskiego stanowi dla Domosławskiego punkt wyjścia do szczerej, krytycznej rewizji wspólnej im obu i nadal uważanej przez Domosławskiego za aktualną lewicowej tradycji ideowej. Konicznymi elementami tej rewizji są także wątki książki, które ocenione zostały przez wielu czytelników jako szczególnie kontrowersyjne: dotyczące życia osobistego pisarza oraz jego strategii reporterskiej. Przebieg recepcji książki Domosławskiego autor artykułu uznaje za szczególnie wyrazisty symptom patologicznej sytuacji panującej w obrębie polskiego dyskursu rozliczeniowego z komunizmem.
Recenzja. Wojciech Tomasik, Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie propagandy monumentalnej, Wrocław 1999
O paradoksalnych właściwościach partyjnej samokrytyki w czasach stalinizmu
Sprawozdanie z XXVIII Konferencji Teoretycznoliterackiej zorganizowanej we wrześniu 1998 r. w Kołobrzegu, poświęconej zagadnieniom osoby oraz relacji personalnych w literaturze i komunikacji literackiej
Prokomunistyczna retoryka w postkomunistycznej felietonistyce Krzysztofa Teodora Toeplitza