Artykuły: Anna Zawadzka

Polski rynek wydawniczy lat 70. obfituje w poradniki książkowe na temat higieny, savoir-vivre’u, relacji międzyludzkich, życia seksualnego i rodzinnego, planowania aktywności w wymiarze dobowym i całościowym. Do szkół podstawowych i ponadpodstawowych zostają wprowadzone lekcje poświęcone przysposobieniu do życia w rodzinie socjalistycznej i podręczniki z zakresu higieny. Artykuł poświęcony jest analizie poradnictwa w trzech kontekstach PRL-owskiej historii społecznej: modernizacji, urbanizacji i awansu klasowego. Stanowi on także próbę odpowiedzi na pytanie, wyrazem jakiej formuły socjalizmu były proponowane w obrębie poradnictwa lat 70. praktyki i postawy.

Słowa kluczowe: PRL, lata 70., poradnictwo, modernizacja

Agnieszka Mrozik
Instytut Badań Literackich
Anna Artwińska
Universität Hamburg
Anna Zawadzka
Instytut Slawistyki PAN
Małgorzata Fidelis
University of Illinois at Chicago
Pożytki z „pokolenia”. Dyskusja o „pokoleniu” jako kategorii analitycznej
W trakcie rozmowy o „pokoleniu” jako kategorii analitycznej używanej we współczesnej humanistyce autorki zastanawiają się nad definicjami oraz znaczeniami „pokolenia” w obszarze studiów nad pamięcią, przemianami postaw społecznych, polityką historyczną. Rozważają, jak kategoria ta funkcjonuje w dyskursie publicznym w Polsce po 1989 roku, a także jaką rolę pełnią dziś (auto)deklaracje pokoleniowe. Kluczowe jest dla nich pytanie o pożytki z posługiwania się kategorią „pokolenia” w badaniach nad komunizmem i PRL-em. Rozmowa jest okazją do zapoznania się z najnowszymi ujęciami teoretycznymi, a także z pracami operującymi kategorią „pokolenia” w szczegółowych analizach na gruncie polskim i zagranicznym.
Słowa kluczowe: pokolenie, komunizm, PRL, pamięć, transformacja, reprezentacja.

Anna Zawadzka
Instytut Slawistyki PAN
Recepcja piętna „żydokomuny” w ujęciu pokoleniowym. Szkic do badań
Tekst stanowi zarys badań nad narracjami o „żydokomunie”, które budują lub które powielają osoby napiętnowane jako członkowie rodzin żydowskich komunistów. Interesują mnie podobieństwa i różnice w opisie, interpretacji i ocenie żydowskich komunistów, jakie znaleźć można w narracjach ich samych, ich dzieci i ich wnuków. Charakterystycznymi węzłami tych narracji są: interpelacja kolektywnego podmiotu, którego mówiący chcą reprezentować; abstrahowanie od kontekstu społeczno-politycznego; niechęć do poruszania tematu antysemityzmu; wyznanie poczucia odpowiedzialności i winy; skrucha. W kontekście silnie obecnych w polskiej kulturze antysemityzmu i antykomunizmu, narracje te interpretuję jako „egzamin z podporządkowania” większościowemu status quo, do którego zmuszani są w Polsce Żydzi.
Słowa kluczowe: żydokomuna, antysemityzm, pokolenie, komunizm, piętno.

Dyskusja pracowników Ośrodka Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem dotyczy nowych perspektyw badawczych oraz metodologicznych związanych z tematem komunizmu. W ostatnich latach daje się zauważyć wyraźne ożywienie i wzrost zainteresowania problematyką komunizmu i PRL-u, choć od ich formalnego upadku upłynęło już prawie ćwierćwiecze. Komunizm i PRL stanowią trwały składnik współczesnego życia, nie sprowadzają się wyłącznie do przedmiotu akademickich czy eksperckich badań i interpretacji, lecz są stale powracającym tematem, motywem, punktem odniesienia współczesności. Waga tego tematu zachęca zatem do bardziej systematycznej, całościowej, a zarazem krytycznej analizy samego zjawiska, a także narosłych wokół niego dyskursów kulturowych i literackich.