Artykuły: Jan P. Hudzik

Artykuł dotyczy debaty publicznej, którą niemieccy intelektualiści, głównie filozofowie, prowadzą dziś na temat uchodźców nawiedzających ich kraj. Debata ma kapitalne znaczenie społeczne i polityczne, wpisuje się w powojenny dyskurs tożsamościowy Niemiec. Jej punktem zapalnym jest krytyka polityki migracyjnej rządu kanclerz Angeli Merkel, uprawiana m.in. przez Petera Sloterdijka. Wybrane głosy w dyskusji pokrywają się z podziałami światopoglądowymi między lewicą i prawicą polityczną, mają być odpowiedzią na politykę strachu i podziałów narastającą w związku z napływem islamskich imigrantów. Filozoficznym zapleczem lewicy intelektualnej/liberalnych krytyków społecznych jest myśl Immanuela Kanta. Szkocki etyk, Alasdair MacIntyre, służy autorowi za przewodnika po komentarzach do omawianej debaty.

Artykuł traktuje o Chełmszczyźnie, regionie granicznym rzadko pojawiającym się w polskich badaniach kresoznawczych. Autor bierze pod uwagę różne rodzaje piśmiennictwa na jej temat: utwory literackie, pamiętniki, reportaże oraz naukowe opracowania historyczne; większość z nich powstała na przełomie wieków XIX i XX. Poddaje je analizie semiotycznej i postkolonialnej, pyta: Kim są mieszkańcy tego regionu dla ich autorów – osób z dalekich centrów kulturowych? Na ile są oni ucieleśnieniami ideologii narodowych, dyskursów politycznych i religijnych, które, nadając tożsamość „swoim”, określają też „Innego”? Artykuł składa się z rozważań wstępnych oraz trzech części 1. Inny na polu i w karczmie. 2. Inny intertekstualny. 3. Obcy.

Artykuł jest gatunkowo niejednorodny, z pogranicza powiastki filozoficznej, z elementami autobiograficznymi oraz studium kulturoznawczego. Na przykładzie Śląska opisywanego jako czesko-austriacko-niemiecko-polski, substancja płynna, tekstualno-materialna, autor próbuje ukazać heterogeniczne i przez to w rzeczy samej aporetyczne źródła różnicy kulturowej, które czynią ją zjawiskiem historycznie zmiennym, rezultatem niekończącej się pracy nad jej ustalaniem – a nie odkrywaniem. Wykorzystuje i testuje w tym celu języki dyskursów filozoficznych, naukowych i literackich, ujawniając jednocześnie ich współudział w dziele społecznego konstruowania poszukiwanej różnicy.

Pytając o związki między tym, co polityczne a co estetyczne, autor wyróżnia dwa archetypowe, przeciwstawne sobie znaczenia polityki i estetyki. Wiąże je odpowiednio z klasycznym i romantycznym dyskursem polityki. Pierwszy z nich swoją prefigurację ma u Platona – liczy się w nim prawda poznawcza o świecie społecznym, estetyzacja polityki oznacza dla niego zapomnienie o aisthesis. Dyskurs romantyczny tworzą natomiast idee spełniające wobec rzeczywistości funkcje regulatywne: są to reprezentacje rzeczywistości społecznej, tj. propozycje jej porządkowania. Polityka w tym wydaniu polega na walce/grze o stabilizację, tj. wymienność, chronicznie chwiejnych relacji między znakami i rzeczami. Takiej polityce estetyka dostarcza środków, które pozwalają uratować ją jako sztukę (robienia rzeczy możliwych, a nie tylko koniecznych) przed upadkiem w ideologię, zagrażającym permanentnie dyskursowi klasycznemu. Artykuł odpowiada na pytanie: Jakie są to środki i o co tak naprawdę chodzi w estetycznym spojrzeniu na politykę?