Articles: Leonard Neuger

“Babcia z Zabierzowa” koncentruje się na problemach z przekładem tego, co lokalne w poezji Wisławy Szymborskiej na przykładach tłumaczeń Stanisława Barańczaka i Clare Cavanagh – język angielski, i Andersa Bodegårda – język szwedzki.. Dotyczy to nazw własnych (Zabierzów z wiersza “Rozpoczęta opowieść”, czy buty z Chełmka z “Tremy”). Innym problemem są nazwy potraw i obyczajów kulinarnych w Polsce, na ogół nieoczywiste w kulturze amerykańskiej czy szwedzkiej (rosół z makaronem, pieczenie ciasta). Wreszcie cała fraza “Zawezwijmy depeszą babcię z Zabierzowa” okazuje się problematyczna dla tłumaczy: np w języku szwedzkim konieczna jest decyzja, czy to ma być babcia ze strony matki, czy ojca.

Słowa kluczowe: to, co lokalne, nazwy własne, lokalna kultura kraju.

Autor podejmuje próbę przekontruowania problemu wątków, które w trakcie niedawnej dyskusji nad polskim kanonem literackim uznawano za antysemickie. Punktem wyjścia jest konstrucja ekskludowanego Żyda syntetycznego i diabolicznego, która najpełniej wystąpiła w „Worku Judaszów“ Sebastiana Klonowica, by następnie przejść do odwrócenia tej konstrucji w „Panu Tadeuszu“ i wskazania na warunki inkluzji postaci. Z kolei w „Nie-boskiej komedii“ zwracam uwagę z jednej strony na powtórzenie kontrukcji Żyda diabolicznego, a z drugiej – na radykalne zakwestionowanie inkluzji i uznanie Żyda za „wallendrodycznego“ intruza (intruzja). Wreszcie, omawiając „Lalkę“, pokazuję z jednej strony zróżnicowanie inkludowanych postaci Żydow występujących na pierwszym planie powieści i przesunięcie pogardliwie traktowanego Żyda syntetycznego na drugi plan (ekskluzja), a z drugiej – w obliczu klęski utopii solidarystycznej w II tomie powieści – na ekskludowanie w niej postaci reprezentujących wartości, co stawia pod znakiem zapytania społeczny sens inkluzji.

O Gombrowiczu budującym idiomatyczność własnego idiomu

O wizycie Miłosza w Sztokholmie dwadzieścia lat po otrzymaniu Nagrody Nobla

O zależności między parodystyczną aktualizacją gatunków powieściowych a konstrukcją narratora nic nie wiedzącego

Problemy tłumacza wynikające z cechujących język szwedzki ograniczeń w tekstowym sygnalizowaniu rodzajów

Komentarz do szwedzkiego wydania Wisławy Szymborskiej Utopia, tłum. A. Bodegard, Falkkóping 1989

Analiza relacji z imaginacyjnej podróży do Sztokholmu z Dziennika Gombrowicza i ogólniejsze wnioski

O Gombrowiczowskiej krytyce dyskursu polskości