Beata Gromadzka, Themersonowie dzieciom, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2019.
Słowa kluczowe: word, image, childhood, modernisation, modernity, literacy, children’s literature, Franciszka and Stefan Themerson
In this article, I consider the pacifist and cosmopolitan intentions inscribed in the film Europe by Franciszka and Stefan Themerson, and especially in Anatol Stern’s poem that initiates it. I juxtapose Stern’s poem with another cosmopolitan and pacifist text, namely the geopolitical manifesto Paneuropa written by Richard Coudenhove-Kalergi. Showing the broad spectrum of pacifist and cosmopolitan attitudes of the European interwar period ‒ attitudes that are extremely important and necessary today ‒ I consider how they projected European identity, what cultural and technological changes they were associated with, what was understood by the concept of Europe, especially after the hecatombe of Great War? I try to answer the question: what pitfalls and weaknesses were inscribed in these projects? I also wonder why these projects were disconnected from the experience of Central and Eastern Europe which both artists represented, as well as from its invisible cosmopolitan practices?
Słowa kluczowe: Europa, Paneuropa, European identity, European interwar, avangarde, pacifism, cosmopolitism, Richard Coudenhove-Kalergi, Anatol Stern.
Tekst poświęcony jest rewizji definicji pisma jako symbolizmu językowego, związanego z „komunikowaniem” za pomocą słów i „wyrażaniem myśli”. W oparciu o zachodnie praktyki kaligraficzne dowodzę, że kulturowe znaczenie pisma opiera się także na jego aspektach cielesnych, materialnych i wizualnych, których znaczenie pozostaje często niewyrażone, decydując jednocześnie o specyfice kulturowego funkcjonowania piśmienności.
Artykuł dotyczy związków zachodniej edukacji szkolnej oraz piśmienności badanych w perspektywie antropologicznej, uwzględniającej kulturowe zaplecze mediów oraz instytucji odpowiedzialnych za ich społeczną dystrybucję. Pierwsza jego część przedstawia pożytki z badań nad pismem dla antropologii edukacji oraz znaczenie tej ostatniej dla antropologii kultury. Druga odpowiada na pytania: co badania szkoły wnoszą do analizy praktyk piśmiennych oraz w jaki sposób należy badać te ostatnie. Wychodząc od rozpoznań New Literacy Studies i antropologii edukacji, autorka opowiada się za tezą redefiniującą dotychczasowe ujęcia piśmienności. Teza ta mówi, że pismo jest technologią ciała, a nie jedynie technologią intelektu, zaś zbadanie cielesnego wymiaru pisma wymaga nie tylko uwzględnienia technik ciała wymuszanych przez określoną materialność zapisu (to na czym i czym się pisze), ale przede wszystkim technik narzucanych przez określony kontekst instytucjonalny, związany w przypadku szkoły – z dyscyplinującym, zbiorowym, symultanicznym, podporządkowanym strukturom autorytetu czytaniem i pisaniem.