PL
„Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” (ISSN 0867-0633) to dwumiesięcznik literaturoznawczy wydawany od 1990 przez Instytut Badań Literackich PAN we współpracy ze Stowarzyszeniem Pro Cultura Litteraria.
PL

Articles: Tomasz Rakowski

Ucieczka, przetrwanie, „przeskok”. O afrykańskich drogach uchodźczych: Ząbek, Bachelet, M’charek

Issue: 2023 / 2

W tekście zarysowuję antropologiczne i etnograficzne rozpoznania afrykańskich dróg uchodźczych. Opisują antropologię migracji, ucieczki i przetrwania w Afryce subsaharyjskiej, wskazuję na trwałość cierpienie i przemocy w paśmie Sahelu i w Afryce środkowej oraz na trwałość mitów o podróży do Europy. Odnoszę się kolejno do książki Macieja Ząbka, zarysowującego panoramę dróg uchodźczych w Afryce, następnie do pracy Sebastiena Bacheleta o wspólnocie desperacji i o pokonywaniu przez migrantów ogrodzeń otaczających hiszpańskie enklawy w Maroku. Przywołuję też pracę Amade M’charek o przekraczaniu i „przepalaniu” granic Europy przez afrykańskich migrantów. W podsumowaniu wskazuję na paradoksalny sens użycia etnograficznego czasu teraźniejszego w opisach tego typu doświadczeń.

Słowa klucze: uchodźcy, migracje,  Afryka,  etnografia,  przetrwanie, cierpienie

Jak (nie) pisać dużo? Założenia sprzeciwu wobec późnokapitalistycznej akademii a genealogie pisarstwa antropologicznego

Issue: 2023 / 1

W tekście wskazuję na samoświadomość pisarską i antropologiczną, która może być konstruowana wbrew neoliberalnie zarządzanej humanistyce, czyli wbrew zaleceniom by „pisać dużo”. Przedstawiam zatem sposoby pisania oraz formy rozumienia antropologicznego przekraczającego te zalecenia i tworzące raczej formę eksperymentu i rozwoju wiedzy. Piszę o etnografii bytów więcej-niż-ludzkich, o doświadczeniu budowanym w pracach teatralnych w Węgajtach oraz o pisarskim warsztacie Bjorna Bertelsena w jego badaniach w Mozambiku. Poruszane przeze mnie tematy, czyli eksperyment literacki, parateatralny aspekt wiedzy antropologicznej, sięganie w stronę bytów pozaludzkich pozwalają na pokazanie, że takie pisanie jest uprawnioną perspektywą, pozwalającą na nowa humanistycznego podmiotu.

Słowa kluczowe: pisanie, etnografia,  edukacja,  teatr, Węgajty, Mozambik.

Etnografia przedtekstowa. Fenomenologiczne korzenie interpretacji antropologicznej

Issue: 2018 / 1

W tekście przestawiona zostaje perspektywa wydobywania wiedzy przedtekstowej w badaniach antropologicznych. Przedtekstowość jest tutaj rozumiana przede wszystkim jako proces aktywnego, ucieleśnionego kształtowania wiedzy, formującego się w postaci ciągu rozpoznań wypełniających doświadczenie etnograficzne powstające w terenie badań. W ten sposób zamiast logiki interpretacji opartej na praktyce „gęstego opisu” zaproponowany zostaje sposób interpretowania za pomocą logiki działania, związany z praktyką „gęstego uczestnictwa” i zarazem z tworzeniem łańcucha headnotes. Zrekonstruowana zostaje także próba zbudowania drugiego filaru etnografii przedtekstowej, czyli zbioru idiomów fenomenologicznych odnoszących się do ucieleśnionego doświadczenia terenowego i zarazem do nieustannie odkształcającego się poznania antropologicznego.

Słowa kluczowe: etnografia przedtekstowa, gęste uczestnictwo, headnotes, fenomenologia, doświadczenie etnograficzne.

Etnografia i eksperymenty artystyczne. O powstawaniu nowych pól poznawczych we współczesnej antropologii

Issue: 2017 / 1

W artykule przedstawiam obszar możliwych dróg poznania humanistycznego jako poznania związanego przede wszystkim z przed- i poza-tekstowym sposobem wytwarzania interpretacji. Pokazuje jak etnografia po zwrocie tekstowym, kojarzonym głównie z orientacją semiotyczną, opisową i interpretacyjną, wraca do poznania bardziej źródłowego i bezpośredniego. Jest to jednak powrót do bardzo wymagających i niepewnych procedur poznania, które dopiero są rozpoznawane , wydobywane i testowane. Ich powstanie ma miejsce na tle zwrotu ontologicznego, który dokonał się we współczesnej antropologii i jednocześnie zwrotu praktycznego i działaniowego obecnego szeroko naukach społecznych. Powstająca w kierowanym przeze mnie zespole badawczym formuła etnografii twórczej i otwierającej, łącząca się m.in. z antropologią sztuki może jednak zaproponować jeszcze inne, nowe języki i sposoby uchwytu dla tego co kulturowe. W ten sposób chcę zarysować możliwą drogę antropologii – jej swoisty „cykl rozwojowy” idący wzdłuż zwrotu ontologicznego i zwrotu działaniowego, przy czym szczególnie istotna będzie tu pozycja eksperymentu artystycznego jako sposobu wytwarzania nowej sceny poznania i sięgania w stronę nieprzewidywalnych sytuacji badawczych.
słowa kluczowe: sztuka, eksperyment, współpraca, doświadczenie, ontologia, działanie

Etnografia, pamięć, eksperyment: w stronę alternatywnej historii społecznej

Issue: 2016 / 6

Badania nad samoorganizacją i potencjałami twórczymi społeczności wiejskich pokazują jak głęboko ukryte są konflikty wiedzy i tożsamości społecznej w Polsce w ostatnich kilkudziesięciu latach. W tekście pokazuję w jaki sposób prace o charakterze eksperymentu etnograficzno-artystycznego, prowadzone w przestrzeniach współczesnej wsi mogą stać się drogą do odsłonięcia nieutrwalanych i nieobecnych elementów polskiej tożsamości. Praca etnograficzno-artystyczna pozwala zatem, jak uważam, na wydobycie nieutrwalanej pamięci kulturowej, umożliwiającej zupełnie inne spojrzenie na procesy formowania się społeczeństwa polskiego. Jest to obraz innej, alternatywnej historii społecznej, ale i jednocześnie inne spojrzenie na zagadnienia obywatelskości, podmiotowości społecznej czy sposób rozumienia historii w sensie teoretyczno-metodologicznym.
Słowa kluczowe: historia społeczna, pamięć, eksperyment, wieś, etnografia, sztuka

Sztuka w przestrzeniach wiejskich i eksperymenty etnograficzne. Pożegnanie kultury zawstydzenia: jednoczasowość, zwrot ku sobie, proto-socjologia

Issue: 2016 / 4

W artykule przedstawiona zostaje perspektywa kultury zawstydzenia pojawiającej się na styku dyskursów modernizacyjnych odnoszących się do społeczeństwa polskiego i doświadczeń kulturowych ludzi wsi. Następują tu odwołania do możliwych sposobów przekroczenia tej perspektywy: kolejno do świata wiejskiej podmiotowości społecznej napotykanej w projektach artystyczno-etnograficznych, do warunków współzależności i możliwości wykonania „zwrotu do wewnątrz” w sytuacji spotkania międzyspołecznego oraz do pewnej możliwości konstruowania alternatywnej wiedzy społecznej, proto-socjologii. W opisie tym projekty artystów łączą się w ten sposób z tym co etnograficzne i co aktualne oraz przede wszystkim z możliwością istnienia innej, alternatywnej, historii społecznej wytwarzanej przez społeczności wiejskie.

słowa kluczowe: wstyd, jednoczasowość, zwrot do wewnątrz, protosocjologia, wieś, sztuka

By using the website you agree to our cookies policy. At any time you can change the settings as regards cookies as well as learn more about them Click here Do not show this information again