Artykuły: Aleksander Fiut

Tekst jest wspomnieniem o Jerzym Jarzębskim, moim serdecznym przyjacielu, wybitnym uczonym, profesorze Uniwersytetu Jagiellońskiego, krytyku literackim. Próba charakterystyki społecznego usytuowania uczonego staje się kluczem do zrozumienia jego wyborów naukowych.  Położenie rodziny Jarzębskiego „pomiędzy” przedwojenną warstwą inteligencką a warstwą ziemiańską zbliżyło go do Witolda Gombrowicza, wielokulturowe korzenie – do Brunona Schulza, postawa etyczna i zainteresowanie nowoczesnością – do Stanisława Lema, zaciekawienie zmieniającymi się współczesnymi zjawiskami kulturowymi i społecznymi – do odkrywczego odczytywania najnowszej literatury.

Słowa klucze: Jerzy Jarzębski – wspomnienie – kategoria „pomiędzy” – Jan Błoński – Kazimierz Wyka – Witold Gombrowicz – Krzysztof Kamil Baczyński

Wiele poważnych argumentów przemawia za tym, by traktować Kronos nie jako prywatne zapiski Gombrowicza, lecz samodzielny utwór literacki, który miał być najbardziej radykalną formą autodemaskacji, komplementarną wobec jego Dziennika. Obydwa teksty łączy silny związek z Dziennikiem André Gide’a – zarówno ze względu na problem przezwyciężenia granicy pomiędzy prywatnym i upublicznionym, jak też z uwagi na wielogatunkową strukturę. Gombrowicz przeznacza czytelnikowi Kronosu trzy główne role: detektywa, miłośnika i voyeura. Pragnie dotrzeć do wiedzy o sobie ogołoconym z przebrań społecznego obyczaju, norm dobrego smaku, a nawet przyzwoitości. Zarazem ponownie uświadamia odbiorcy, że nawet taka próba skazana jest na klęskę, bowiem prawda o człowieku jawi się zawsze względna i przybliżona.

W powieściowym świecie Masłowskiej pozorem stają się idee, język, religia, sztuka, a nawet przedmioty. Jej katastroficzna diagnoza ponowoczesności przypomina tezy m.in. McLuhana, Tofflera, Marcuse’a, Benjamina, Baumana, Baudrillarda, choć nie jest ich powtórzeniem. Pisarka posłużyła się parodią, w rozumieniu Lindy Hutcheon, czyli „powtórzeniem z krytycznym dystansem”. Stąd sieć intertekstualnych oraz interkulturowych nawiązań, ironicznie trawestujących wzory kultury wysokiej i niskiej. Śmiech kryje jednak współczucie dla ludzi pokrzywdzonych przez los, życiowych kalek.

Mój tekst jest podjęciem gry, którą zaproponował prof. Henryk Markiewicz, zadając Traktatowi moralnemu poematowi Czesława Miłosza na pozór proste i naiwne pytania. Dlatego nazywam wykreowany przez niego podmiot mówiący Komentatorem oraz wskazuję, że jest on figurą dwoistą, łączącą w sobie udaną prostoduszność z ukrywaną erudycją oraz nadmierną pedanterią. Sądzę, że nie da się do końca wyjaśnić wielu w poemacie zawartych, a celnie przez Profesora wskazanych, niejasności, sprzeczności i niekonsekwencji, ponieważ tyleż odzwierciedlają one ówczesne moralne i światopoglądowe rozterki poety, co stanowią pośrednie świadectwo jego gry z cenzurą. Moją intencją było przypomnienie, że literalne odczytywanie tego utworu jest w ogóle niemożliwe, zaś uwzględnienie w interpretacji jego kontekstu historycznego staje się coraz bardziej niezbędne, zwłaszcza że dla nowych generacji czytelników kontekst ten staje się mało zrozumiały.

Autor analizuje polemiczne wypowiedzi Miłosza z różnych lat, stawiające pisarstwu i filozofii Gombrowicza trudne, kłopotliwe i warte namysłu pytania

Nawiązując do artykułu Clare Cavanagh (2003 nr 2/3) Autor rozważa perspektywy krytyki postkolonialnej w odniesieniu do Polski

J.T. Kroński – zagadkowa fascynacja intelektualna Miłosza

O poetyckich starciach Herberta z Miłoszem i Miłosza z Herbertem

Twórczość Mariana Pankowskiego jako wydobywanie tabu i przemilczeń kultury polskiej

Rozmowa z Czesławem Miłoszem

Nie-wiara jako oś twórczości Różewicza

Obóz wszystkich świętych Tadeusza Nowakowskiego jako powieść o skrzywieniach polskiej mentalności

Rozmowa z Czesławem Miłoszem